Dama në të kaltër

Autorja: Noëlle Châtelet

Përkthyesja: Hida Halimi

Solanzha është në rrugë. Në turmën e kalimtarëve. Ajo nuk shpejton, e mban ritmin, edhe pse asgjë s’e shtyn për këtë. Ajo e mban këtë ritëm. Kështu është, kështu ka qenë, përherë.
Para saj turma ngadalësohet. Diç e pengon këtë rrjedhë. Vendnumëron. Ecja e natyrshme prishet. Në këtë orë askush nuk e do një gjë të tillë. Këtë ngecje që ndal, për shkak të një pengese.
Solanzha, sa për vete, ia del në krye gjithë kësaj.
Befasi: Një zonjë e moshuar.
Qenka, pra, kjo pengesë aq e vogël, shkaku i gjithë kësaj parregullsie? Solanzha lejon të tejkalohet. Njerëzit rreth saj, me të kaluar, hedhin një shikim nevrik mbi pengesën që nuk lë të vazhdohet rruga, nguten për ta zënë ritmin, për të arritur tempon, elanin kolektiv, sikur të ishin marrë vesh, sikur të kishin një qëllim.
Solanzha hamendet. Ajo mban hapin. Të thuhet se e bënte me qëllim, do të teprohej. Kjo ishte më fort instinktive. Një instinkt që e nxiti papritur ta harmonizojë hapin me atë të zonjës së moshuar, e cila bënte rrugën e vet, këmba-këmbës, me hap të sigurt, duke matur saktë çdo të shkelur në asfalt. Me një drejtpeshim të shkriftë trupi, kokën pak të varur, sikur do të dëgjonte shushurimën e rregullt të fustanit krep ngjyrë të kaltër, që fërkohet për çorapet e mëndafshta. Flokët e zbardhura, lidhur prapa, nën kapelën, po ashtu të kaltër, dorëzat ojme, dashuruar me çantën e thurur prej lëkure, gjithçka ishte imtësisht e paraparë për një shëti elegante. Zonja në të kaltër ecë e qetë, hijerëndë. Indiferente ndaj turmës përreth. Ajo, rëndë, krenare, e vetëdijshme që është në qendër të vëmendjes. Derisa të tjerët nxitonin.
Solanzha, hap pas hapi u përshtatet rrethanave. Ajo i rrallon hapat duke kërkuar ritmin. Çdo hap i saj tash merr tjetër kuptim. Ngadalësimi i këtyre hapave merr ritëm të ri.
Solanzha ecë për shumë kohë në turmë, si një këmbësore e pazakontë.
Megjithatë, Solanzha arrin në udhëkryqin e rrugës së vet.
Asaj i duhet të ndahet nga zonja e moshuar. Ajo ngurron njëherë, për t’u hamendur përsëri. A thua shoqja e saj sekrete do ta ketë vërejtur këtë mëdyshje? Sidoqoftë, ajo për herë të parë e ktheu kokën.
Shikimi i saj i shkurtër, por diskret, që ia drejtoi Solanzhës, i ngjau një buzëqeshjeje, buzëqeshje në shenjë pohimi. Çka pohoi?
Solanzha, padashur ia ktheu njëjtë buzëqeshjen. Edhe ajo miratoi diç. Çka?
Me t’u kthyer në këndin e rrugës, ajo u ngop frymë.
E pat.
Solanzha ecë hijerëndë në masë, duke matur çdo hap mbi asfalt, me një drejtpeshim të shkriftë trupi, me kokën pak si të ulur.
Solanzha është në rrugë.
Me të dalë nga kuarti ku s’takon askë, pos kopshtarit, i cili e vërshon me pyetje indiskrete, në mes dy zhurmësh të kosës motorike që e qeth barin e pafajshëm, kësaj i teket të kalojë kah Bulevardi i Madh. Mbase, për shkak të ëndrrës së kësaj nate. Këtë herë, në vend që të ecte e qetësuar, zonja në të kaltër, zhdukej në turmë, duke fshehur fytyrën në mënyrë misterioze.
Solanzha është në rrugë. Turma vazhdon.
Rreth saj, këmbësorët vendnumërojnë, ecin dhe e tejkalojnë duke hedhur mbi të një shikim nevrik, duke shpejtuar me hap të vendosur, që të zënë rrjedhën, për të gjetur ritmin, elanin kolektiv, sikur të ishin marrë vesh, si të kishin të njëjtin qëllim.
Solanzha ecë e qetë.
Ajo rëndë, kurse të tjerët ngutën.
Lëvizjet përreth e bëjnë edhe më të këndshme gjakftohtësinë e saj të virgjër.
Asaj i shkon mendja te merimanga që ecë në rrjetën e tejdukshme, ngadalë dhe me delikatesë. Solanzha, po ashtu, vijon rrugën ngeshëm e me shije, udhës së fatit të zgjedhur.
Ajo ecë këmba – këmbës, hijerëndë, me shumë maturi, duke peshuar çdo hedhje të këmbës mbi asfalt, me një drejtpeshim të shkriftë trupi.
Në tokë, hija e kapelës së kaltër valëzon: Një lule në puhi.
Ajo var kokën për të dëgjuar shushurimën e rregullt të fustanit krep, që fërkohej për çorapet e pambukta.
Nga turma ndihet një erë e lehtë. Është ky kundërmim i një hapi të detyrueshëm, përngutë dhe të vendosur, si lodhja. Të rrahurat e hapave jehonin, si një zhurmë tupani.
Solanzha e shtrëngon për trupi çantën e thurur prej lëkure, sikur të donte ta mbyllte më mirë, sikur dëshironte të ruhej nga gjithë kjo turmë që e rrethon…
Në fillim hetohej një prezencë e thjeshtë pranë saj, pastaj përshtypja precizohej – dikush e ngadalësonte hapin.
Një grua.
Në tokë figuron një hije, një siluetë në kostum të shkurtër dhe flokë, flokë që valojnë në erë.
Gruaja ngurron, edhe ajo lejon të tejkalohet. Pak nga pak. Solanzha e vëren se ajo i shkurton hapat për ta ndjekur këmba – këmbës…
Solanzhës i duken shumë të ngjashme këto dy hije që përputhen, pothuajse tërësisht indiferente, të pavarura, melodike, të rimuara në zemër të konfuzionit.
I kujtohet ëndrra e natës. Ajo për zonjën në të kaltëra, që zhdukej në turmë me një fytyrë të panjohur.
Solanzha nuk e kthen kokën, ajo e di. Përpihet në gaz.
Për shumë kohë, ato ecin kështu, qetësisht, derisa gruaja, siç dukej do të ngurronte përsëri.
Atëherë, Solanzha e shikon atë.
Ndërrimi i buzëqeshjeve të tyre i ngjan një miratimi.
Gruaja kthen në kënd të rrugës.
E pat.
Gruaja largohet hijerëndë, me plot maturi, duke peshuar çdo hedhje të këmbës mbi asfalt, me një drejtpeshim të shkriftë trupi, me kokën pak si të ulur.
Solanzha e përcjell me sy.
Të thuhet se e bënte me qëllim, do të teprohej. Kjo ishte më fort instinktive.
Një instinkt që e nxiti papritmas për ta shpejtuar hapin.

NJË BIOGRAFI LETRARE- NOËLLE CHATELET

Profesoreshë në Universitetin e Sorbonës dhe letrare, Noëlle Chátelet (Noel Shatelet), është autore e volumeve eseistike, e tregimeve dhe romaneve.
Shprehja e saj artistike, bëri përshtypje të posaçme, madje edhe te opinioni, me shije të përsosur, i kritikës dhe lexuesit frëng.
Më 1987 Shatelet nderohet me shpërblimin Gonkur për tregim të vitit.
Me 1996, romani i saj «Dama në të kaltër» (La dame en bleu) shpërblehet me çmimin Ana de Noaj (Anna de Noailles) të Akademisë Franceze.
Është kjo një qasje krejt e re figurës së gruas në botën e prozës artistike. Shatëlet në romanin e sajë «Dama në të kaltër», trajton botën shpirtërore të heroinës së vet, Solanzhës, e moshës 50 vjeçare, që shfaqet nëpërmjet peizazhesh shpirtërore përgjatë gjithë romanit, i cili asnjëherë nuk është i rrezikuar nga monotonia e monologut, i cili hetohet pas ngjarjesh, në shikim të parë, fare të rëndomta.
Më shkurt, Solanzhë, në këtë moshë kur ende është e bukur dhe e suksesshme, me një punë të shkëlqyer, me një dashnor të adhuruar, papritmas bie nën hijen e një moshe që e pret. Me ta hetuar mënyrën e jetesës që i ofron qetësi dhe liri nga modeli obligativ i jetës së zhurmshme dhe të shpejtë. Ajo, pa u hamendur, gjen strehë në paqen e kësaj moshe të pjekur.
Ngjarja rrjedh në mes dy kaptinash, përshkuar me elegancë stilistike, me një lirikë urbane. Është, pra, kreu i parë dhe ai i fundit, ku Noel Shatelet, në mënyrë poetike e zbërthen filozofinë e përsonazhes së saj.
Pjesë nga këto dy kaptina e përshkojnë edhe romanin më të ri të kësaj autorje «La femme coquelicot» (“Gruaja Lulegruri”), që doli nga shtypi vitin që shkoi (1997). Edhe këtë herë, për temë trajtimi artistik, ajo merr një grua 60 vjeçe, për t’i dhënë një ngjyrim krejt tjetër psikologjisë dhe jetës intime të saj.

Zgjodhi dhe përktheu
Hida Halimi