Portreti
Ishte mbyllur në studio që në orën dhjetë të mëngjesit dhe nuk po kujtohej të ngjitej në sallon për të ngrënë drekë. Kishte pothuaj dhjetë ditë që jepej e tëra pas një portreti, me një pasion të panginjur, që, jo vetëm po i gëlltiste tërë kohën, madje edhe atë që i takonte atij, por po i brente ngadalë edhe një brazdë të lehtë poshtë syve, të cilën, më pas, ia ngjynte me mellan. Peneli i saj ndiqte pa pushim, në telajo mijëra e mijëra, lëvizjet e dritës, duke rafinuar qindra vijat e saj dhe duke u dhënë nuanca të reja, gjithësaherë, përzierjeve të ngjyrave të portretit.
Edvini nuk guxoi të hynte brenda. Studioja qe tempulli i saj. Përpara se t’i përfundonte punimet, Ani i ruante me fanatizëm nga sytë e të shoqit. Ai vështroi nga dritaret e mëdha që binin në kopsht, dhe e pa më në fund të fshehtën e së shoqes. Qe portreti klasik i një fisniku të famshëm e të hershëm me jaka dantellash, plisetë e të cilave ishin punuar aq hollë, sa që ngjanin sikur tundeshin nga era. Nuk e gjeti përnjëherë se cili qe. Iu desh të shfletonte enciklopeditë, për të identifikuar portretin e mrekullueshëm të pasionit të ri të së shoqes: ishte Cesar de Bourbon, duka i Vendomës.
I lumtur nga zbulimi, jo gjithmonë i kuptonte pikturat e së shoqes, sidomos ato abstraksioniste, për të cilat ajo thoshte se pati fiksuar shpirtin e saj të mbetur pezull çasteve të shkuara, ia pëshpëriti emrin e dukës Anit, që rrinte shtrirë pranë tij në krevatin bashkëshortor, e lodhur për vdekje nga përkryerja e pasionit të saj. Ajo nuk reagoi. Ai i pëshpëriti sërish. Asgjë. Këmbënguli, duke i germëzuar çdo fjalë që i rrëfente, ndërsa ajo hapi përgjysmë sytë, që dukeshin se s’po kuptonin gjë, dhe ra në gjumë të thellë.
Edvini u zgjua i tromaksur pas mesnate, nga një ndjenjë e çuditshme. I qe bërë sikur ndodhej në një shtrat me një trup krejt të huaj. U ngrit përgjysmë dhe nisi të zhbironte i shqetësuar, në zbardhëllimën që sillte nata që përjashtë, fytyrën e të shoqes që flinte e paturbulluar krah tij. Dantellat ngjyrë roze të këmishës së natës, i qenë mbledhur në gushë dhe ajo dukej si e stolisur me një fustan të qëmotshëm balloje. Kokën e kishte kthyer anash, dhe, ai profil, Edvinit iu duk i panjohur. I erdhi ta rrëmbente në krahët e tij e t’ia shkundte gjumin nga themelet dhe të sigurohej se ndodheshin të dy në të njëjtin shtrat, në të njëjtën botë. E zuri për supesh “Ani!”, por e leshoi në çast, nga që i erdhi keq ta shqetësonte.
U shtri sërish dhe mbajti vesh erën e lehtë që tundte gjethet e pemëve të kopshtit, xhamat e pafund të studios dhe hollërimat e jakës së fisnikut. U kthye në brinjë, çiku me hundë krahun e të shoqes dhe njohu parfumin e saj të përjetshëm. U sigurua se ishte Ani i tij dhe e zuri gjumi.
U zgjua vonë nga rrezet e thikta të diellit që mbushnin dhomën e gjumit. Ani nuk ndodhej në shtrat. U vesh shpejt dhe e ndjeu veten të këputur nga shqetësimi i madh i natës së shkuar. U fut në kopsht dhe qëndroi përpara dritareve të mëdha të studios. Ani, veshur me kominoshet e punës ngjyrë vjollcë, vazhdonte të përkryente portretin e fisnikut. “Ani, Ani”, trokiste ai lehtazi mbi xham, vetëm për veten e tij, sepse e shoqja nuk e dëgjonte dot.
U bë gati të hynte në studio dhe ta befsonte Anin me emrin e dukës De Vendome, por përnjëherë u kujtua se asaj nuk i pati bërë asnjë përshtypje ai emër, të cilin ai ia kish pëshpëritur në përgjumjen e shtratit, ndaj hoqi dorë nga surpriza.
Telefonoi në zyrë e njoftoi se nuk do të shkonte. Në orën 11 e gjysmë bëri gati kafetë dhe i thirri Anit që prapa portës së studios. Kur ajo u shfaq te dera, ai i fshiku me buzë një tufë flokësh që iu shmangën vetiu puthjes së tij.
– Është ndonjë porosi muzeu? – e pyeti ai, duke rrufitur kafenë, ulur në një kolltuk lëkundës në sallon.
– Porosi muzeu? – Ani kish hapur sytë dhe Edvini pa se i qenë bërë më të mëdhenj e më të ndritshëm. Dhe, si të huaj.
– Jo, pse?
Po ç’të hipi në kokë të merresh me portrete klasike?
Në të vërtetë, pasioni i Anit qenë legjendat e ilustruara me vizatime naive dhe piktura moderne. E kish mbushur bibliotekën me libra legjendash, pothuaj nga të gjithë vendet e botës. Dhe, lexonte pa prehje. Dhe e tërë jeta e saj e mbyllur ishte vetëm legjenda dhe copëra fantazish të ngjyrosura.
Edvini e ndjeu me të gjithë qenien e tij se ajo nuk e dinte emrin e burrit, portretin e të cilit e përkryente dita-ditës dhe u rrëqeth.
– Ani, cili është ai? – gati briti Edvini.
– Cili ai? – Ani ishte e qetë dhe e lodhur.
– Fisniku i portretit!
– Ah! Nuk ia di emrin ende. – Ani buzëqeshi. – Nuk ekziston, është vetëm në ëndrrat e mia.
– Ëndrra erotike! – Një gremç xhelozie e çori Edvinin.
Ani nuk foli. Atë çast, dielli që kish arritur në mes të qiellit e që u fiksua paskëtaj për shumë kohë aty, e mbushi sallonin me valë të buta drite. Portëza e gdhendur e orës së murit u hap vrulltazi nga një kapriço suste dhe zogu i metaltë e i drojtur u dha në prag dhe përshëndeti dymbëdhjetë herë. Ani u ngrit.
– Tani është drita më e përshtatshme për të hedhur finesa ngjyrash, – tha ajo dhe e përshkoi ngadalë sallonin e u drejtua për nga dera që të nxirrte në kopsht. Një fashë dielli i ra një çast mbi flokët e butë e të verdhë dhe i krijoi rreth kokës një kurorë prej pluhuri vezullues, që e tërhoqi siluetën e saj pas vetes dhe e ngriti lart në qiellin e sallonit.
Edvini, që po e kundronte të shoqen tek i arratisej rrugës për në studio, e mori atë imazh si shenjë humbjeje. Dhe netët që do të vinin, do t’i jepnin raste për ta vërtetuar atë interpretim fatal.
Zgjohej i tromaksur çdo pasmesnatë, nga ndjenja e përhershme dhe e vetvetishme se ndodhej në shtrat me një trup të huaj, të ciin sa më tepër që mundohej ta bënte të vetin, aq më tepër e ndiente larg tek i shmangej butazi, por me një ngulmim të hatashëm e të vërtetë. Ai thërriste duke pëshpëritur “Ani, Ani” dhe detyrohej ta dëgjonte vetë zërin e tij, sepse askush tjetër nuk kujtohej ta bënte. Nisi ta kishte frikë edhe gjumin, edhe shtratin dhe iu përtërinë, sërish, ankthet dhe frika nga nata e kohës së adoleshencës. Një natë, ndërsa rrinte dhe zhbironte profilin e panjohur të së shoqes në zbardhëllimin që sillte nata që përjashta, u ndriçua nga një zbulim i beftë: unviersi i largët ku gjendej Ani, plluskonte në rrethinat e hapësirës së portretit. U çua me të shpejtë dhe u bë gati ta braktiste trupin e saj që flinte i paturbulluar bri tij, për të shkuar në studion e saj. Ndezi dritën vocërrake ngjyrë jargavani të abazhurit dhe u mundua të peshkonte pantoflat përfund shtratit, kur zuri syri mes tisit të hollë të dritës ngjyrë jargavani, një hulli të trashë errësire, që niste te këmbët e shtratit bashkëshortor dhe humbiste nuk dihej se ku. Edvini u fut në hullinë e errësirës, pa u menduar gjatë, dhe zuri të bënte tutje nëpër të.
Qe shkëputur krejt nga klima e vakët e dhomës. Kish hyrë në një rrugicë me erë. Era përplaste kanata të padukshme me xhama që thyeshin njëherësh dhe shtronte truallin ku ai shkelte, me copa e thërrima qelqesh. Ajri qe mbushur me aromë të kripur, si të detit, dhe me kundërmimin e lehtë të një parfumi të njohur. Ani pati kaluar andej. Edvini eci gjatë në gjurmët e parfumit. Herë – herë i duhej të çante përmes disa mjegullinave të ndryshme e krejt të panjoura për jetën e tij, por që, megjithatë, nuk i krijonin asnjë shqetësim.
Më në fund, rrugica e erës e nxori në një park të mrekullueshëm që vezullonte nën dritën e hënës së plotë. Edvini pati ftohtë; vesë e natës që kish qullur lehtë gjithçka i qe futur në shpirt. Vështroi pa mendje të gjitha statujat e bardha që i dilnin përpara dhe u detyrua t’i mbante këmbët përpara një nimfe të lakukriqtë ngjyrë roze, mbi trupin e së cilës luanin të gjitha misteret e dritës së hënës, që kish nën këmbë një hauz të artë; ishte Ani i tij derdhur në mermer rozaik. Me dorën e djathtë tregonte qiellin dhe me të majtën hauzin që kish nën këmbë, “Ani, oh!”, nisi të vajtonte me zë e i pangushëlluar Edvini buzë hauzit, “Ani qysh është e mundur të të gjej mermer, Ani!” Ngriti sytë e mbytur në lot, të shihte edhe një herë fytyrën melankolike e rozake të Anit – nimfë, dhe pa me tmerr se dora e saj tani tregonte hauzin, ndërsa e majta qe drejtuar nga qielli.
Përpara verandës së ulët e të pafund të pallatit, që shndriste nga drita e qindra shandanëve, kishin ndalur një mori karrocash vezulluese me kuaj: kaloshina, berlina, kabrioleta, viktoria…
Edvini, që kish mbërritur këmbëmarrë deri aty, qe strukur në një kaçubë të madhe trëndafilash dhe vështronte i magjepsur ballon fantazore të fisnikëve të një shekulli të shkuar, të cilin ai nuk mundi ta identifikonte dot. Ishte ballo pranvere dhe Edvini e pati ndier stinën e ringjalljes, që kur kish vënë këmbën në park, por qe një pranverë e panjohur, me aromë dhe vesë drithëruese, me një dritë gjysmë të mykur – sikur të kish ndenjur mbyllur për qindra vjet në një sënduk kohe; një pranverë antike.
Kish filluar të rigonte shi. Pedalet e trëndafilave të kaçubes shtatlartë ku qe fshehur ai, ishin rënduar, dhe kur s’mbanin më, derdhnin mbi trupin e tij shi të freskët. Edvini u ngjit pas një kolone të verandës dhe kur zbriti në truallin e saj të mermertë, pengoi pa dashur një kamarier petkangrirë me një tabaka plot me gota të larta pijesh. Kamarieri ofshau rëndë dhe Edvini shpejtoi t’i kërkonte ndjesë, por ai nuk e dëgjoi dot.
Atë çast, fisnikëria e verandës u derdh në një minuet magjik, ndërsa Edvini i vetëm e i mahnitur nga muzika ngau këmbët me mendje për t’u kthyer te statuja e lakuriqtë dhe rozake e nimfës, që ndërronte lëvizjet e duarve sipas dritës së hënës. U bë gati të zbriste prapë në kaçubën e trëndafilave, në kohën që valltarët e fismë qetësonin trupat nga ritmi i shpejtë i minuetit, me ca lëvizje të thjeshta e të moderuara danci, ku pikasi Anin – nimfë që po afrohej në krah të Dukës de Vendome. Ishte e freskët dhe e ngazëlluar, me një bardhësi farfuritëse mermeri, me flokët tërë bukle të pudrosura e të zbukuruara me një diademë gurëbardhë dhe me një fustan të hollë ngjyrë roze, gjithë dantella fantazie në kraharor, që mundohej me kot t’i fshihte lakuriqësinë e saj të natyrshme prej nimfe.
Edvini ishte ngurosur. Ajo po afrohej pa e parë dhe pa menduar një grimë për të, e lumtur nga prania e dukës së saj. I kaloi aq afër, sa që Edvini e dëgjoi shkoqur tek i pëshpëriste dukës: “I kujt është pallati, cili je ti, si kërcehet minueti?”
Duka nuk fliste, vetëm i buzëqeshte.
Edvini doli befas nga shtangia dhe vrapoi tek ani. E mbërtheu nga krahët dhe briti si i çmendur: “Ani, jam këtu, jam me ty, mos e mundo veten me pyetje, Ani, galanti yt është Cezar de Bourbo, duka i Vendomës. Vetëm atë çast vuri re se Ani i kish sytë të mbyllur, frymëmerrte e qetë dhe lakuriqësia e saj qe e ftohtë si prej mermeri.
Edvini e kuptoi. E mori vesh se ajo qe e gjallë në një botë, të cilën Koha e pat lënë pas, ndërsa ai nuk i përfillej dhe qe krejt i huaj për të. Dhe, vërtet, e si mund të jetonte në të njëjtën botë me dikë tjetër. Sa jetë kishte njeriu? Një, dy, shumë? Jetonte përjetësisht? Vdiste përjetësisht?
U kthye nga kish ardhur dhe e kaloi si nëpër ëndërr parkun e mrekullueshëm me nimfën rozake, që tashmë mungonte, rruginën me erë e me kundërmimin e parfumit të njohur, hullinë e errësirës, dhe u fut në shtratin e tij të vetmuar.
Drita verdhacuke e paraditës vjeshtake që filtrohej nëpër gjethet gjysmë të thara të pemëve, e që i pati shpërndarë ëndrrat e kobshme të natës, binte mbi skrivaninë deng me shkresurina dhe i jepte një pamje të kotur gjithçaje përreth. Edvini e la zilen e telefonit të binte tri herë, përpara se të shkundej nga përgjumja dhe lodhja dhe të ngrinte receptorin. Ishte Ani. Dukej e gëzuar. “Ani, nga po flet? Ku je?” e pyeti ai gjithë ankth. “Si nga? Nga studioja ime. Dhe do të të jap një sihariq: e mbarova portretin dhe jam shumë e kënaqur nga puna! Tani do të jem e lirë”. “Vërtet?” zëri i Edvinit ishte mekur. Kur qe ngritur në mëngjes kishte pasur frikë të kalonte nga kopshti për të vërtetuar mungesën e Anit dhe të portretit. “Vërtet?”, “E lirë për ty!” ia kthente ajo. “Po tani?”, Edvini e kish të vështirë të bindej se ndodhej në një botë me Anin, “Tani? Eja ta festojmë, shpejt!”
Ai mori me nge rrugën drejt shtëpisë. I ra për së kithi sheshit të madh të blirëve gjysmë të zhveshur, u ndal në një dyqan luksi, dhe bleu dy shishe të shtrenjta shampanje. Zonja e dyqanit ia mbështolli me dy letra fantazie të zeza, dhe ua lidhi nga një kordele të shkëlqyer, ngjyrë roze. “Jo, jo roze, ju lutem”. Edvini ishte tronditur papritur. “Pa kordele, s’prish punë, faleminderit!”
Në sallon, Ani e priste ulur në tryezën e lulëzuar. Ishte veshur në të kaltëra dhe flokët i kish kapur me një fjongo të madhe të kaltër.
E kaltëra i ngazëlleu atij sytë. E mori të shoqen në krahë dhe zuri të rrotullohej me të, si i çmendur nëpër sallon.
– Ani! Sa i marrë paskam qenë! A u beson t’i halucinacioneve nokturne? A u beson të krisurve si unë?
Ani vetëm lëshonte kukurizma gazi, si e dehur. Kur i shoqi, i lumtur e uli në tokë, i tha:
– Po portretin e mbaruar nuk ke qejf ta shohësh, hë? Është i mrekullueshëm! Puna ime më e mirë!
– Pastaj, kemi kohë. Të ftohim njëherë shampanjën, që të bëjmë gëzuar përpara tij.
Edvini e rrëmbeu sërish në krahë dhe zuri ta puthte si i dalldisur. Befas, buzët iu ftohën dhe një si frymë ngrice e shtangu në vend. Në flokët e Anit kish zbuluar gjurma pudre. “O Zot!” klithi me vete, “Mos po çmendem?”, E lëshoi të shoqen përtokë, ngaqë s’i kish mbetur pikë fuqie. Më pas, mundi të dilte jashtë që të përmbyste stomakun e të nxirrte gjithë helmin e tmerrit që i ishte grumbulluar në të.
Ndenji në kopsht, deri sa nata zuri të plakej, duke klithur me vete: “O Zot! Ajo po kremton sot pikërisht dashurinë e saj me dukën, ndërsa unë jam një i ftuar nderi. O Zot! O Zot! Sa i verbër që jam. E pabesa më mori sytë me ngjyrën e saj të kaltër, më gënjeu, më tradhtoi. O Zot! O Zot”!
Anin e gjeti në shtrat syzgjuar. Lëvdoi perëndinë që nuk e kish zënë ende gjumi dhe solli në dhomë shishet e shampanjës dhe dy gota. Kish vendosur të mos dorëzohej. Do t’ia dehte ëndrrën të shoqes me shampanjë, do t’ia bënte gjumin plumb me shampanjë, që ta mbante të mbërthyer pas tij përgjithmonë.
E mbushi gotën, që rrëzëlleu një çast nën zbardhëllimin që sillte nata që përjashtë dhe ia zgjati Anit: “Për portretin!”. Ajo e rrëkëlleu me një psherëtimë të gjatë. Ai e pa dhe ia mori gotën nga dora që t’ia mbushte sërish, por Ani kish marrë udhën e gjumit. Profili i saj mbi nënkresë, u bë prapë i huaj. Ai e kuptoi se ajo nuk ndodhej më aty dhe u sul t’i vente pas, por nuk gjeti rrugë.
Kaloi shumë kohë përpara se Edvini të gjente, nën dritën vocërrake e të jargavantë të abazhurit, hullinë e trashë të errësirës, që niste në këmbët e shtratit bashkëshortor, dhe shkonte nuk dihej ku. Kur u fut në të, e mbante ende në dorë shishen e shtrentjë të shampanjës…
Bari i drejtë i parkut shushurinte. Edvini mbajti vesh dhe dëgjoi shushurimën që ishte fjalë: Ani, Cezar, Ani, Cezar… Ani… Ani… Shushurima u bë fllad që lëvizte mes fijeve të blerta. Shkonte në të gjitha anët, vinte nga të gjitha anët. Edvini nisi të kërkonte ankthshëm qendrën e flladit. Ishte e pamundur të gjendej. Ai endej i paqetë nëpër park, mendjeçartur, si një dashnor tragjik, në kërkim të tradhtisë së lashtë, me një shishe të shtrenjtë shampanje në dorë.
E gjeti më në fund qendrën e flladit bri hauzit të artë. Qe në formën e një gushe të bardhë e të zhveshur që lëbyrte nën dritën e hënës. Fustani i hollë roze ishte hapur si erashkë dhe i qe bërë shtrojë trupit të nimfës që prehej në krahët e dukës.
Në shishe s’kish mbetur asnjë pikë shampanjë: fundi i saj krisi thekshëm, sa hap e mbyll sytë, në buzë të hauzit, dhe, dy thepat e kristaltë që dolën, zunë vend në gushën e bardhë që lëbyrte nën dritën e hënës.
Kur, në agim, Edvini zbuloi në shtratin e tij të vetmuar profilin e panjohur të një gruaje me gushë të mavijosur nga plagë vdekjeprurëse pasioni, i çliruar se, më në fund, Ani, kaq kohë e mëdyshur, kish vendosur të rronte përfundimisht në botën që i takonte vetëm asaj dhe të mos kthehej kurrë më.
Shkurt 1993