Një klandestin në bord

I dashur Enzo, .
Nuk ta fsheh që në këtë çast Jozeph Conrad dhe anijet e tij kanë pushtuar imagjinatën time dhe po gjej fare pak hapësirë për të menduar rreth atij shkrimit për abortin, që më ke kërkuar. U bënë muaj që po e shtyj këtë projekt, për një parathënie në formë eseje, për përkthimin tim të romanit të shkurtër (apo tregimit të gjatë) të Conradit të titullit The secret Sharer që do të botohet nga Rizzoli në pranverë. Mbrëmë natën, pasi shuajta dritën, sepse vendosa që «duhej edhe të fle», mendova gjatë rreth faktit që kemi zgjedhur, për t’i vendosur paralel fjalët «atësi» dhe «abort». Ishte ora tre dhe unë kisha sytë të zhgapërryer në errësirë. Gjumi, siç ndodh nganjëherë, kishte vajtur për t’u strukur në ndonjë skutë, larg, pa le se ku, siç bën maçoku im që natën del për gjah dhe unë nuk e gjej dot. Veç, kur pastaj e dëgjoj tek mjaullin pas derës aty nga ora katër e mëngjesit.
Nuk ta fsheh që fjala «atësi» më është dukur më joshëse se «abort». Deri më tash kam shkruar mjaft për abortin, në formë artikujsh, kronikash, vëzhgimesh historike dhe zakonore. Ç’mund të them ende? U përpoqa të sjell ndërmend ndonjë imazh. Menjëherë e pashë veten duke u prehur në kopshtin e sime vjehër, në liqenin e Gardës, pasi kisha humbur një fëmijë në muajin e shtatë. Isha e zbehtë, e enjtur dhe e zbrazur. Kisha pasur tundimin që të ikja edhe unë nga kjo botë, me fëmijën të palindur që ishte mbërthyer me kokëfortësi pas meje, pa dashur të më lëshonte, dhe pse kishte vdekur tashmë, siç këmbëngulnin me mençuri doktorët.
Pra, aborti mund të jetë aktiv ose pasiv. Mund të duash ta çlirosh barkun tënd nga një i paftuar dhe mund të duash që i paftuari të qëndrojë, me çdo kusht të qëndrojë me ne.
Dhe, në atë pikë, papritur zbulova se po mendoja për fëmijën e palindur, si për klandestinin e anijes së Conradit që mirëpritet nga kapiteni në anijen e tij.
Nuk na tregohet si quhet kjo anije, as se si quhet kapiteni i saj. Na tregohet se bëhet fjalë për një anije të bukur me vela të bardha, me trup të thellë e të zi.
Një natë e qetë e paqësore, një kapiten riosh, i veshur me pizhama, gjendet në urën e anijes së tij. Deti ka rënë në bunacë qielli është i zi, i mbjellë me yje, dhe kapiteni, i kapluar nga një dëshirë e beftë për të ndenjur vetëm, jep një urdhër që bie ndesh me të gjitha traditat marinare: i dërgon njerëzit e tij të flenë, duke u thënë se do të rrijë ai në timon. Duket tamam sikur pret diçka, një ngjarje të jashtëzakonshme. Por, çfarë?
Kapiteni nuk e di, dhe me ndjenjat e shtendosura lëshohet në prehërin e dhimshurisë së mistershme të natës. A nuk ndjehet kështu një grua kur trupi i saj është i qetë, i gatshëm për të pritur mysafirin e jashtëzakonshëm, që do ndryshojë jetën? Natën e pagjumësisë sime m’u ngjitën në sipërfaqen e kujtesës ca pamje të Kumtit Hyjnor. Një grua e re me kokën e mbuluar, me një mantel të kaltër që i bën rrudha rreth gjunjve, me një libër lutjesh dhe një dorë të ngritur. Përbri saj një ëngjëll i pashëm, me flatrat blu e të kuqe, syri i Zotit në një qosh dhe ca pëllumba në harqet e verandës. Fjala është për një tabllo të Karpacios, që gjithmonë më ka pëlqyer, për atë ndjenjë dëlirësie dhe lehtësie, paditurie dhe brishtësie që shpreh. Pak karakter mund të thuhet, por një ndjenjë e ëmbël dhe e mistershme amësie; ndjenja e pritjes së lumtur.
Sakaq, në anijen e Conradit heshtja e madhe e pritjes thyhet nga një fëshfëritje e lehtë ujërash që lëvizin. Kapiteni zgjatet mbi parmakë dhe pikas diçka që lëviz në ujë: diçka përpëlitëse dhe vezulluese: një peshk? Duke i hapur sytë më mirë do zbulojë se është një trup njeriu, një trup i lakuriqtë dhe i shtrirë, lëshon farfuritje të çuditshme të gjelbëreme, a thua se ishte një qenie detare që ishte ngjitur lart nga thellësitë e ujërave.
Një ndjesi shumë të ngjashme me këtë, provojnë gratë kur marrin vesh se një trup ndryshe nga ai i veti po formohet në lëngun ushqyes të barkut të tyre. Nxjerrin kryet në parmakët e anijes, duke u përpjekur të kuptojnë se si është ky i paftuari, janë kureshtarë dhe pyesin me vete se kush është ai mysafir që vjen dhe e ndërpret harmoninë e pritjes, atë lidhje të përsosur me gjërat përreth.
Njeriu lakuriq në ujin e detit ngre kryet dhe pyet kapitenin nëse e di sa është ora. Nga befasia e atij takimi të papritur, puroja që ishte në mes të buzëve të kapitenit bie në mes të valëve me një pëlltum të vogël dhe me një shkrumbim thëngjijsh që shuhen. «Ku është kapiteni?» e pyet anijembyturi. «Unë jam kapiteni», përgjigjet ai. Dhe, të habitur e shikojnë njëri – tjetrin në sy. Pak më vonë, anijembyturi do të vendosë të ngjitet në shkallën e litartë që të shpie në kuvertë. Kështu, përballë kapitenit do të gjendet një burrë riosh, lakuriq, që në dritën e hënës do t’i duket shumë i ngjashëm me të. «Ishte tamam sikur nëpër natë të isha ndodhur përballë vetes time të pasqyruar në thellësinë e një pasqyreje të errët e të stërmadhe», shkruan autori që flet në vetën e parë dhe njëjtësohet me kapitenin.
Ja pra, engjëlli i solli kumtin nënës së re: klandstini në bordin e trupit të saj është zbuluar. Për çfarëdo trupi të bëhet fjalë, qoftë edhe për një trup të deformuar, do të ketë mbi vete shenjat e vullnetit hyjnor, pasi çdo mysafir dërgohet nga Zoti, edhe pse zgjedh, në vullnetin e tij të mistershëm, të banojë për nëntë muaj në një vend të errët e të shurdhër, i kredhur me ujë, po si një peshk.
Klandestini është ngjitur në anije. Kapiteni, për ta mbuluar, i jep një palë pizhama me vija, nga të vetat, krejt njëlloj si ato që ka veshur ai po atë natë.
Qysh në këtë gjest ka një përshtatje të tjetrit me veten, duke ia theksuar ngjashmëritë, duke e bërë të padallueshëm. Klandestini është një tjetër, por ka gjurmët e atij që e ka shpëtuar dhe kështu, pra, është një pjesë e tij, një pjesë delikate, e panjohur, që do të mbrohet me kryeneçësi dhe dhimbshuri të egër, siç mbrohen dhe kurohen pjesët më të brishta të trupit.
Kapiteni e fsheh anijembyturin në anijen e tij. Askush nuk duhet ta marrë vesh që ai ndodhet në anije. Sekreti do të vulosë marëdhëniet e tyre prej bashkëlidhjeje të përzemërt.
Në mëngjes i gjejmë të kërrusur mbi të njëjtën tryezë, duke shqyrtuar hartat, apo të shtrirë në të njëjtin krevat, me kryet kaq të ngjashëm, pranë e pranë, duke pëshpëritur dendur. Janë projektimi i njëri-tjetrit.
Por, ideja e dyfishësisë nuk është mekanike. Nuk është fjala thjesht për një rast, por për një zgjedhje. Tjetri, në fakt, ka një histori të vetëm që nuk është vetëm e ndryshme, por madje krejt e kundërt me atë të kapitenit. Anijembyturi do të rrëfejë që ka vrarë, edhe pse kundër dëshirës së tij, edhe pse në furinë e një rrebeshi, në shokun e tij marinar. Ndaj është një vrasës.
Tani mund të themi se rrugët e krahasimit ndahen përnjëmend: ç’hyn vrasja me qeraxhiun e ri në barkun e një gruaje?
Por, përkundrazi, gjërat e përbashkëta mund të vazhdojnë, nëse i mbetemi besnik lojës së metaforave. Një grua shtatzënë që e di se është e tillë, që e ka pritur disi me zemër të ngrirë klandestinin në bordin e të sajës anije-bark-trup, vuan nga dyshimet dhe pasiguritë: si do të zhvillohet ky trupi i huaj që mbaj në shtat? Ç’fat do të ketë? Si do ta kushtëzojë jetën time? Kur e kur nëna e ardhshme mund të ketë edhe ca tundime për kryengritje, për mohim: kush është ky i paftuar që kërkon të ketë të drejta mbi barkun tim? Kush është ky prepotent që pretendon të jetojë në kurriz të energjive të mia, të gjakut tim, të oksigjenit tim?
Mund edhe të ndodhë që të dëshirojë ta vrasë këtë fëmijë, sepse nuk e duron arrogancën e tij, pretendimet e tij, egoizmin e tij të verbër. Amësia në natyrë nuk përbëhet vetëm nga vetëmohimi dhe bujaria, edhe mizoria mund të gjejë vend në zemrën e një nëne të ardhshme kundër asaj që po i trondit jetën.
Më erdhi ndërmend, gjithnjë në atë vaktësinë e asaj gjendjes gjysmë fjetur e gjysmë zgjuar, përralla e birit që vret nënën, ia shkul zemrën nga kraharori prej tërbimit dhe e fut në xhep. Pastaj ia mbush, pasi ka hedhur thikën, por tek vrapon, këmba e tij has në një rrënjë peme të dalë, dhe ai plandoset përdhe. Zemra e nënës i del nga xhepi, rrokulliset në tokë dhe dëgjohet një zë femërore që i thotë: «Mos u vrave gjë, biro?»
Bujaria më sublime mund të shoqërohet me egoizmin më të neveritshëm, dhe s’është e thënë që e para të jetë më e rëndësishme se e dyta në ekonominë e riprodhimit.
Sakaq, në anijen e Conradit kapiteni bën të pamundurën për të ruajtur të fshehtë klandestinin e tij. Me të bisedon natën, me zë fare të ulët, që të mos e dëgjojnë marinarët e tij. Me të krijon një marrëdhënie të fortë njohjeje, mirëkuptimi, zemërbutësie, dhimbshurie. Krejt siç bën një nënë me birin e vet, i cili mund të bëhet edhe vrasës. Dhe i tillë është pak, qysh tani, sepse çdo fëmijë e vret nënën e tij, paçka se jo me thikë, në zemrën e vet, kur do të ketë nevojë për t’u rritur, e për t’i bërë vend vetes. Dhe sa më e dashur, e zellshme dhe e gatshme për gjithçka të jetë nëna, aq më tepër i biri do të ketë tundimin për ta vrarë me dashuri të pafund.
Po sekreti, përse?- mund të pyesin. Sekreti shpesh tregon se sa e fortë është një ndenjë. Prandaj marrëdhënia më e thellë dhe e fortë që një nënë krijon me fëmijën e saj ende të palindur ngelet një sekret i ndjenjave të saj, edhe kur barku fillon të bëhet i dukshëm. Sekreti ngelet sekret, edhe pas lindjes së fëmijës. Është fjala për sekretin e një lidhjeje të bërë nga një njohje e thellë, mishtore, e pashprehshme, që i paraprin arsyes. Edhe në tregimin magjepsës të Conradit, familjariteti mes të dyve duket sikur i paraprin takimit, duket sikur vjen nga kushedi çfarë largësish trupore. Tregimi mbyllet me çlirimin e rrezikshëm të anijembyturit. Kapiteni do ta shpjerë anijen pranë bregut me rrezikun që ta bëjë copë e çikë nëpër shkëmbinj, vetëm e vetëm që të shmangë mbytjen e shpirtit të tij binjak, para se të shkelë në tokë. Dhe vetëm në çastin e fundit, para se anija të shkallmohet nga ata shkëmbinjtë e zinj të një nate pus të zezë, do të japë urdhërin aq të pritur për të ndërruar drejtimin dhe anija do të dalë në ujëra të hapura shëndoshë e mirë.
Duket tamam si përshkrimi i lindjes; duhet liruar fëmija pa shkatërruar te ëmën, operacioni është me rrezik dhe jo gjithmonë shkon për bukuri. Çdo grua e di këtë dhe ia ka frikën. Por do të bëjë gjithçka që i biri të arrijë në tokë, edhe sikur ajo të shkojë e të përplaset me trupin e saj kundër shkëmbinjve të hemoragjisë apo të helmit të gjakut.
Po, sikur kapiteni i anijes të mos e kish dashur atë klandestin në brod? Nëse, kur u zgjat te parmakët e anijes dhe pikasi trupin farfuritës e të lakuriqtë, të mos kishte pranuar?
Ja që fjala abort u bë e rëndë në gjuhën time, në atë përgjumje të heshtur. Çfarë mund të ndodhë që ta pengojë kapitenin të peshkojë nga deti shpirtin e tij binjak? Ndoshta frika që do të njohë vetveten tek ai trup i lakuriqtë dhe në pikë të hallit? Apo, tmerri që e sheh vetveten të përsëritur te një tjetër, si brenda «një pasqyreje të errët e të pafund»?
Shpesh, gratë nxjerrin arsye shumë më të përpikta e me mend në kokë. Më kujtohet se kur po bëja një dokumentar, në kohët heroike të betejave për ligjin e abortit, kam takuar gra të lagjeve të varfëra që e praktikonin abortin në mënyrë të dëshpruar dhe shtëpiake, duke futur një gypth në mitër dhe mandej pasi kishin shkatuar hemoragjinë, shkonin në spital për të bërë pastrimin e mitrës. Një abort me dhembje të tmerrshme, që ata e përdorin rëndom, sapo merrnin vesh se fëmija «kishte ngjizur». Shumë prej tyre vendosnin kështu, sepse tashmë kishin tre a katër fëmijë dhe e dinin se nuk mund të mbanin dot një tjetër.
Kur unë i pyesja se pse nuk i kishin marrë masat, mbrojtëse, pothuajse të gjitha më përgjigjeshin se burri nuk donte që të përdornin kontraceptivin, se ua ndalonte prifti. Ajo konsiderohej si «punë kurvash». Liria për të vendosur mbi trupin e vet u kallte datën burrave, të fejuarve dhe baballarëve.
Megjithatë, kam njohur gra të tjera, as të varfëra, as të akuzuara për kurvëri, që shamngnin me kujdes marrjen e masave mbrojtëse. Është llogaritur se në Itali gratë që përdorin rregullisht kontraceptivët janë vetëm 12%. Po të tjerat?
Sigurisht, duhen patur parasysh edhe pengesat mijëvjeçare të Kishës, që përherë ka qenë rreptësisht kundër çdo forme kundërpllenimi. Po, a është e mundur që mësimet e Kishës, që aq pak merren parasysh kur është fjala për seksualitetin në përgjithësi, mund të jenë kaq vendimtare në zgjidhjen e kundërpllenimit?
Nganjëherë kam pyetur me vete nëse të ngelurit shtatzënë për një grua është një mënyrë për t’i provuar vetvetes se është pajisur me një pushtet të fortë, i vetmi me të cilin historikisht, gratë kanë qenë të pajisura: është fjala për një pushtet që e ka humbur thelbin e tij të vërtetë, por që ngelet në hije, si miti i një force të fshehtë dhe vitale.
Amësia, në kulturën e baballarëve, është shndërruar në një ngjarje me pasivitet të skajshëm për gratë. Në përgjumje e sipër më vije ndërmend një tjetër tabllo, kësaj radhe e Kozme Turas: një grua topolake dhe fëmija i saj i lythët. Por ç’hijeshi dhe elegancë në ato vështrime plot sensualizëm familjar! Atje, si pothuajse në të gjitha tablotë që pasqyrojnë nënë e bir, ngrihen në qiell heshtja, pranimi, ndjeshmëria, bindja, nënshtrimi prej nëne. Nënat janë pothuasje gjithnjë fillikate dhe nuk përjashtohet që disa prej këtyre fëmijëve të jenë fryt i një përdhunimi të kryer brenda mureve të shtëpisë apo në shtratin martesor.
Me sa e sa imazhe amësie është pajisur kujtesa jonë figurative, sa e sa nëna fëmije me fytyrë të rreptë dhe të mirësjellshme, sa e sa fëmijë gjithë tule, të kredhur në mendime, të rëndë e të ëmbël. Jemi aq të nginjur me imazhe, sa nuk arrijmë të ndajmë dot faktin e të qenit nënë nga rinia e skajshme dhe nga pasiviteti i skajshëm femëror. Një nënë pesëdhjetë vjeçare më kall krupën. Por jo, siç thuhet zakonisht, sepse e parashikojmë që fëmija do të ngelet shpejt jetim dhe merakosemi për të. Kjo është thjeshtë hipokrizi. Është imazhi i nënës me rrudha që na neverit, por jo estetikisht, jo moralisht. Prova qëndron në faktin se për shumë vocërrakë, që janë mbi 7 vjeçarësh, askush nuk bëhet merak, madje shihen me admirim dhe dhembshuri, i tillë është zakoni historik në pranimin e ndryshimit.
Kështu pra, amësia e pranuar tradicionalisht është ajo e lidhur me shtatin riosh të një nëne që nuk di gjë ç’po ndodh dhe të befasuar, të heshtur e të nënshtruar ndaj vullnetit të tjetërkujt. Kjo është ideja e nënës që na serviret, edhe hutimthi, edhe shkel e shko, nga të gjitha tabllotë, fotografitë, shtatoret që na dalin rreth e rrotull, qysh kur kemi mësuar të hedhim sytë rreth e rrotull.
Është e çuditshme, i dashur Enzo, siç e sheh, që nuk arrij të flas për abortin, por vazhdoj të sillem rreth imazheve të amësisë, ndoshta, sepse për mua aborti ka qenë sidomos një shpronësim, diçka e padëshiruar dhe e papritur që theu tek unë një pritje të lumtur, e cila nuk përfundoi kurrë me një takim. Takimin me atë tjetrin si unë, Klandestini në bordin e anijes time u tret para kohe në terrin e natës pa lënë një gjurmë, një emër, një kujtim.
Apo, ndoshta, sepse, në të vërtetë, nuk mund të flitej për abort, pa folur për amësi. Janë të lidhur me njëri – tjetrin si vëllezër siamezë: njëri me fytyrë nga dielli, tjetri me fytyrë nga hija e të njëjtit yll që vërtitet në universin femëror.
Shumë herë kam vrarë mendjen, nëse do të ekzistonte aborti, në një botë ku gruaja do të ishte në qendër. Ka të ngjarë se jo, sepse aborti, i panjohur mes kafshëve, është produkt historik, rrjedhoja e përvetësimit nga ana e baballarëve e aftësisë për t’u riprodhuar, e kodifikuar ndërmjet thurrjes së miteve, normave etike, zakoneve mendore.
Foshnjevrasja ekziston në natyrë, kjo dihet. Macet, qentë dhe më shumë gjitarë të tjerë i vrasin të vegjëlit e tyre, kur e dinë se nuk mund t’i ushqejnë. Por, kafshët nuk i njohin metodat e kundër shtatzënisë; qeniet njerëzore po. Paçka se shpesh, tepër shpesh nuk i përdorin. Këtu hyjmë në çështjen e dhimbshme të marrëdhënieve që gratë përherë kanë mbajtur me atë që është vetëshpallur kontroll dhe prijës i trupit të tyre, i mendjes së tyre. Gjatë përgjumjes time, pashë një parakalim në stil të pastër felinian, njerëzish të Kishës me hap elegant, me kësula të arta me kokë, unaza farfuritëse nëpër gjishtërinj, duke i mësuar vajzat si të sillen nëpër shkolla, në kisha. Pashë shkencëtarë të veshur me të zeza, me sytë që u shkëlqenin nga siguria, duke shpjeguar me përdorim, çfarë është një grua në krahasim me shkencën dhe natyrën, pashë mjekë hundëgjatë me duar të bardha dhe eshtake të gatshëm për të rrëmuar brenda trupave të gjallë të grave, si të ishin kufoma për t’u hapur, pashë xhentëlmenë më pallto gëzofi, të përqendruar në mësimdhënien e moralit nëpër shtëpitë plot hije të tregtarëve të pasur, pashë profesorë më kryet kërrusur mbi libra, ku shkruhej historia e grave, pashë baballarë të përzemërt që caktonin se çfarë ishte mirë dhe çfarë ishte keq për bijat e tyre vocërrake.
Lind pyetja: po si sajohen ato popullata që nuk i njohin institucionet fetare, filozofike e morale, e që përbëjnë skeletin e qytetërimit tonë? Ç’ndodh në ato vende afrikane për shembull, ku Zotat janë shumë e shumë të shpërndarë nëpër pyje? Ç’bëjnë gratë, abortojnë apo jo?
Në ato pak popullata afrikane animiste që kam patur rastin të njoh, dhe që nuk ndryshojnë shumë nga plot popullata të tjera lart e poshtë nëpër kontinent, gratë nuk abortonin, por bënin fëmijë sa herë që ngelnin shtatzëna. Fëmijët sillnin nder, sillnin hijeshi, sillnin pasuri, i sillnin fuqi edhe gruas. Kështu që, edhe, thjesht, mendimi për të abortuar ishte i pamundur. Mes të tjerash, aborti për ta është natyror dhe endemik: një grua gjatë jetës së saj pjellore është mësuar të humbasë një fëmijë në dy, si para lindjes ashtu edhe pas.
Gruaja pa fëmijë, shihet me tmerr dhe me qortim, mbahet larg shoqërisë, bashkësisë dhe përdoret si shërbëtore për më fatlumët. Aftësia për të ngjizur dhe lindur është kaq e rëndësishme sa një virgjëreshë nuk konsiderohet si vlerë për martesë, sepse ende nuk ka dhënë provë për veten nga pikëpamja e riprodhimit; ndërsa nëna e disa fëmijëve, me të ngelur vejushë, apo me t’u ndarë nga i shoqi është shumë e kërkuar, sepse jep granci të sigurta për pjellori. E gjitha kjo, kuptohet, ndodh te popullatat e varfëra që shpesh humbasin gjysmën e krijesave të tyre, ndaj u lypset të bëjnë shumë fëmijë për të shpëtuar ndonjë syresh. E ardhma e tyre që vihet në provë të vështirë çdo ditë, varet nga numri i fëmijëve; dhe asnjë nëne nuk do t’i shkonte ndër mend të hiqte dorë prej tyre.
Dëshira për abort fillon atje ku nis mirëqenia, ku vdekshmëria foshnjore është në minimum, ku grave u bëhet thirrje për të vendosur në mënyrë dramatike mes demonstrimit të shtrembëruar të fuqisë së tyre riprodhuese fantazmatike dhe përshtatjes ndaj rregullave të tregut të punës.
Nga ana tjetër, aborti i kryer në javët e para, është sigurisht një hap përpara në krahasim me foshnjëvrasjen, gjë kjo e përhapur në shumë vende të varfëra, përballë lindjeve të padëshiruar, qoftë për rastet ku presin t’u lindë djalë, ndërsa lind vajzë, qoftë kur lindin sakatë apo të gjymtë. Megjithatë, është e çuditshme që pikërisht në vendet e përparuara ku gratë i kanë mjetet për t’i kufizuar apriori lindjet, vende ku procesi shkencor ka vënë në dispozicion të grave shumë e shumë sisteme kontrolli të lindjeve, pikërisht aty aborti praktikohet më shumë. Duhet të mendojmë vallë se tabuoja fetare vepron si një pengesë e thellë me gjithë procesin në dukje të emancipimit femëror?
Pse të mos e prandalosh atë që pastaj kthehet në dhimbje, rrezik, shkak depresioni dhe ndjenjë faji?
Por, këtu ndodhemi përballë nyjës së kontradiktës historike e kulturore, në ngushticën ku gratë shpesh dërmohen. Nga njëra anë pesha e një edukimi të gjerë e të thellë që është bërë pothuasje një natyrë e dytë femërore, nga ana tjetër, një ndjesi e paqartë dhe e pasigurtë e pushtetit që dikur ishte i lidhur me trupin riprodhues.
Në ndonjë plasë të nëndheshme, në ndonjë zonë më të errët e më të vështirë për t’u arritur me dritën e arsyes, një kujtim i pushtetit të lashtë fillikat e ngadhënjyes, ndoshta fshihet në heshtje. Aborti duket sikur është vend i mallkuar i pafuqisë historike të grave. Atje ku paraqitet humbja e përsëritur e kontrollit mbi riprodhimin e species. Aborti është dhimbje dhe pafuqi e kthyer në veprim. Është vetësanksionim i një mposhtjeje. Një mposhtjeje historike therrëse dhe e tmerrshmë, që shprehet me një gjest brutal kundër vetvetes dhe fëmijës që është ngjizur.
Aborti është sinjal dobësie dhe lufte me vetveten për gratë që e praktikojnë. Një sinjal avarie në marrëdhëniet delikate që i lidh një nënë me fëmijën. Aborti është hyjnizimi i hiçit pasi ke praktikuar imitimin e rrejshëm të një pushteti që është humbur në rrugën e vështirë femërore në një botë mashkullore që ua kufizon grave pavarësinë dhe respektin.
Në hasmërinë që shoqëron në vetvete fatin e grave, aborti duket si zënka e pashmangshme e një kontradikte pa rrugëdalje. Gratë, sa më tepër janë të nëpërkëmbura, të përçmuara, të mënjanuara, aq më shumë e ndiejnë nevojën për të provuar në mënyrë torturuese, tmerrësisht mazohiste dhe të rrezikshme atë pushtet që historia e baballarëve e ka fshirë nga jeta e tyre.
Një gjë më ka bërë shumë përshtypje kur kam lexuar kronikat e fashizmit, duke rianalizuar historinë italiane të atij njëzetvjeçari ka qenë përgjigja e grave ndaj politikës demografike të Musolinit. Askush nuk e ka zënë ngoje, askush nuk e di: por politikës demografike të kërkuar nga vetë Musolini dhe që është shprehur me nxjerrjen e herëpashershme të ligjeve të jashtëzakonshme, tabuve, dënimeve politike, qortimeve dhe shpërblimeve, gratë iu përgjigjën negativisht. Me gjithë shpenzimin e madh, përpjekjen e mrekullueshme për të përhapur gjerësisht një politikë demografike, që do të kishte efekt në të gjithë vendin, rezultati qe zero me bisht. Gratë, paçka se donin Duçen, paçka se e ëndërronin si një dashnor të mundshëm, të mrekullueshëm, i thanë jo, riprodhimit të detyruar e të verbër. Statistikat na tregojnë se gjatë fashizmit grafiku i lindjeve, nuk ka bërë gjë tjetër, veçse ka zbritur, duke rënë ndesh me të gjitha parashikimet optimiste të Duçes, çka tregon se gratë praktikojnë një formë të tyre të rezistencës së nëndheshme që nuk mposhtet kollaj.
Aborti , gjatë fashizmit, qe një armë e fshehtë, natyrisht një thikë me dy presa, me të cilën gratë u mbrojtën nga ndërhyrja e Shtetit në barkun e tyre. Por, aborti si ai që kam filmuar unë në lagjet e dëshpëruara të rrethinave të Romës, aborti që gratë e praktikojnë vetë me dhimbje të tmerrshme dhe rreziqe serioze, a mund të konsiderohet një strategji fitimtare, paçka se për qëllime rezistence? Është njëlloj, sikur të shihnim një ushtar që shkon në luftë, duke mbajtur në dorë një shpatë të mprehur edhe tek dorëza, që ia therr dorën atij që e rrok. Me këtë armë të dëshpëruar vetëplagosëse, gratë, në mënyrë të shtrembër, fatkeqe dhe të rrezikshme, i kanë bërë ballë vullnetit të tjetërkujt.
Parandalimi, nga ana tjetër, është një fitore e vështirë, që parakupton vetëdije dhe pjekuri. Kush nuk e ka këtë vetëdije, pranon të tundohet nga «prova» sflitëse e shtatzënisë. Për ta gëzuar në fshehtësi si një forcë të egër, që të çliron nga trupi i saj, e ndaj së cilës ndihesh padrone: që menjëherë pastaj të ndërhyjë pa mëshirë, për të asgjësuar frytin e kësaj prove.
Është një kontradiktë brutale, që tregon, nëse ende është e nevojshme, historinë e vështirë të trupit femëror, të shtrënguar mes tabuve e kufizimeve, mes kërkesash të vazhdueshme për vetëmohim, mes sakrificash dhe njëkohësisht të shtyrë drejt emancipimit.
Gjatë përgjumjes në shtratin tim veror, mes grimcave të ëndrrave që mezi marrin formë, pashë papritmas imazhin e konesë time të bardhë e të zezë që po pillte pa dhimbje, me një braktisje të verdhë e të ëmbël, gjashtë këlyshët që porsa vijnë në këtë botë, i pastronte me gjuhë, me dashuri e durim, për orë të tëra. Kisha përgatitur në tarracë brenda kabinës së fshesave që ishte zbrazur për këtë rast, një kolibe shumë të rehatshme me cohëra të buta dhe jastëkë që mund të laheshin sërish. Por, nënës së re nuk i pëlqente ajo kolibe: ishte tepër larg nga dhoma ime e gjumit, ndaj flinte zakonisht poshtë tryezës që mua më shërben si tavolinë dhe bibiliotekë.
Aty gjen përherë si ndonja 30 libra që gati sa s’po bien nga syprina prej druri dhe asaj ia ka ënda të lindë poshtë kësaj tryeze të mbuluar me letër mes katër kollonëzave që e mbyllin atë hapësirë si një verandë e freskët dhe e veçuar.
Meqë unë i kisha çuar gjashtë këlyshët që angullinin në shtrojën në tarracë, pashë nënën e tyre tek shkonte me hap delikat e të sigurt drejt tyre, t’i merrte një nga një me gojë e t’i sillte poshtë komodinës time. U përpoqa t’i vija në vendin e tyre, duke u rrekur t’i shpjegoja se në tarracë do të ishte më mirë, me freskët, më rehat. Por ajo, mbasi tundi bishtin ëmbëlsisht, si për të më thënë se e kishte marrë vesh dhe që i çmonte pëpjekjet e mia për t’i përgatitur një strofkë të bukur për të dhe këlyshët e saj, i mori sërish në gojë një nga një dhe bëri në drejtim të kundërt për gjashtë herë, rrugën që ndan tarracën nga dhoma ime e gjumit. Atëherë u dorëzova dhe pothuajse për dy muaj m’u desh të flija me këlyshët që nuk reshtnin së lëhuri, m’u poshtë hundës, ndërsa nëna e tyre, e lumtur, përpiqej t’u shpërndante qumështin e saj gjashtë këlyshëve, pa bërë asnjë padrejtësi.
E dëshpëruar, vrisja mendjen se si do t’ia bëja me ata këlyshë që ngarendnin tashmë në të gjithë shtëpinë, duke përmjerë dhe duke dhjerë kudo. Për fat, gjeta disa njerëz zemërbardhë që morën nga një këlysh për shoq, por ishte një lodhje që nuk mund ta kryeja edhe herë të tjera. Kështu që, vendosa ta sterilizoja konenë. Ajo pjellori këlyshësh që askush s’i do e që unë nuk mund t’i vras apo t’i braktis, më shtinte datën. E shpura te doktori që i lidhi gypat. Por, tek po e sillja në shtëpi tërë ethe me leokoplastet në bark u ndjeva e penduar. A s’ishte sjellja ime mizore dhe e paduruar? Meqë parandalimi me qentë ishte i pamundur, e trodha. Duke iu përshtatur kështu mentalitetit njerëzor të ndërhyrjes drastike, vendimtare. Aftësia jonë për të racionalizuar irracionalen, a nuk është simptoma e një vullneti idiot plotfuqie?
Po ç’hyn e gjitha kjo do më thuash, i dashur Enzo, ç’hyn kjo me atë që po diskutonim rreth abortit? E, megjithatë po të them hyn, sepse ajo që bëra unë me konenë time, është bërë dhe bëhet ende me mijëra gra në Indi dhe në Amerikën Latine.
Të gjithëve na duket e bukur lindja e paralajmëruar, e dëshiruar, na duket e drejtë ideja e shenjtërimit të fëmijës. Por shumimi i egër është gjithashtu i rrezikshëm për specien, sa edhe shterpëzimi, qoftë natyror, apo i ndikuar. Sekush e tërheq jorganin nga ana e vet: në Itali përpiqen t’u japin zemër grave të lindin sa më shumë fëmijë, duke u trembur nga shpopullimi i vendit tonë, në Kinë i detyrojnë gratë të përdorin kontraceptivët për të mos mbipopulluar vendin. Po, kush duhet të ndërhyjë për të përcaktuar mënyrën e riprodhimit?
Kisha, shtetet, pushtetaret në fuqi, përherë e kanë kërkuar me ngulm për vetërregullimin e trupit me seks: si edhe kur të çiftëzohesh, si edhe kur të bësh fëmijë. Kontrolli i riprodhimit është shqetësimi më i lashtë i çdo ligjëvënësi.
Unë veprova me përdhunë te koneja ime, duke vendosur mbi lirinë e saj të riprodhimit. Edhe pse, nga pikëpama njerzëore dhe qytetare, e drejta është me mua dhe çdo njeri me mend në kokë do të thoshte se kam bërë mirë. Veç kësaj, ka të ngjarë që marrëdhënia e koklavitur e dashurisë dhe e mbrojtjes që krijohet me konene vetjake, sjell me vete edhe marrjen e përgjegjësisë për pushtetin e saj riprodhues. Por, sidoqoftë, unë kam vënë sigurisht interesin tim para të sajit. E, megjithatë, them me vete, teksa gjumi bën përpara me mendjen time të lodhur, duke ia shuar zërin asaj llomotitjeje mendore që Blançot e quan «gojëhije»: ashtu si unë e quaj të natyrshme që interesi im të vihet mbi atë të konesë, a nuk është quajtur e natyrshme për shekuj më radhë që interesi i bashkësisë së baballarëve të vihej mbi atë të të bijave?
Ndoshta kam rrëshqitur tashmë me njërin sy në gjumin e vërtetë, edhe pse tjetri ka ngelur i hapur dhe ka ende dëshirë të rravgojë. Me këta sy paksa të mveshur, shoh një burrë shumë të hijshëm me flatra të mëdha mbi kurriz. E njoh, është im atë, por qyshkur është bërë ëngjëll? E ndjej se në gjumë qeshem nën hundë. Kam njohur maskën e madhe të tim eti, që, megjithatë, as e çan kokën për punën e riprodhimit. Brenga e tij është shpalluar vite me rradhë, kur e kuptoi se nuk mund të nxirrte nga barku i gruas së tij një fëmijë mashkull. Por, tani besoj se është qetësuar.
Eh, me ç’kryelartësi të mrekullueshme merret një baba si prototip unversal i dinjitetit njerëzor, model dhe imitim i trupit të Zotit! E megjithatë, metamorfoza nuk ka ndodhur kaq kollaj: dua të them, kalimi nga kultura e nënave në atë të baballarëve. Janë dashur shekuj, ndoshta mijëvjeçare zënkash dhe tiranish, dhelpërish dhe mashtrimesh, është dashur Eskili, që pasi kishte përshkruar njohjen e mistereve Eleuzine, na ka rrëfyer më mizoren e historive familjare. Na ka rrëfyer se Oresi, i përndjekur nga Furitë, nga se kishte vrarë nënën, gjë kjo e konsideruar si një sakrilegj i pafalshëm, në shoqëritë e lashta kërkoi gjykimin e gjyqit të zotave. Një gjyq i përbërë i gjithi nga zotat, mes të cilëve e vetmja grua ishte Athina, e cila, meqë kishte lindur nga koka e Zeusit nuk e njihte barkun e nënës.
Argumenti mbrojtës që Apolloni do përdorë përballë gjyqit është nga më të rinjtë e të padëgjuarit: Oresti nuk duhet dënuar, thotë zoti riosh, sepse nuk ka goditur parimi e shenjë të jetës, por vetëm ka thyer një vazo që mbante farën mashkullore.
Kështu, pra, nëna nuk është më në origjinë të jetës, por është vetëm një enë e jetës së tjetërkujt. Është babai ai që ngjiz, që i jep hukamën energjisë së jetës. Nëna s’do bëjë gjë tjetër, veçse do të ruajë e do të ushqejë fëmijën për llogari të të tretëve, gjersa të lindë. Nga ana tjetër, a nuk na tregon edhe Bibla diçka të tillë? A nuk e përcakton se është gruaja që lind nga trupi i burrit dhe jo anasjelltas?
Furitë, krijesa të natës që ishin mësuar të nderonin dhe të mbronin pushtetin e nënave derdhën lot atë natë, për një mposhtje që zgjati mijëvjeçarë, si një mallkim i kryer mbi kokat e grave. Ishte fshirë nga faqja e dheut ndërmjet gojës së hyjnive të reja e demokratike shenjëtëria e nënave. Ishte vendosur që trupi i nënës përbëhej nga e njëjta lëndë nga e cila janë bërë pjatat në kuzhinë dhe qypat në bufe. Dhe, ato furitë të mos qanin aq shumë se do të ndillnin fatkeqësi: për «të mirën e përbashkët» le ta vinin sërish buzën në gaz dhe sidomos të ndërronin emër! Kështu, Furitë u bënë Eumenide, që bekonin trishtueshëm të drejtat e reja të baballarëve. E si mund të mendohet që e gjitha kjo nuk ka rënduar mbi legjislacionet, mbi kodet, mbi zakonet, mbi filozofitë, mbi moralet që kanë ndjekur njëri – tjetrin rrjedhave të historisë? A s’kemi mësuar të gjitha ne, kur ishim të vogla, se, jemi së pari bija të baballarëve?
Syri im ende i zgjuar ndalet te një imazh i ngrohtë letrar, një grua, tashmë e rritur, e gjitha e veshur me të bardha, ulur në prehërin e babait të moshuar që ia ka rrokur duart dhe ia puth me ëmbëlsi.
I dashur Enzo, a të kujtohet Markezi vona O? E kisha lexuar romanin e shkurër të Kleist vite me parë dhe më ishte dukur i bukur, asgjë më tepër. Më vonë e kam rilexuar me sy më të pjekur e më të vëmendshëm; kam zbuluar një apologji joshëse mbi marrëdhëniet at e bijë. Ajo që del në pah, si thelb i tregimit, nuk është lidhja mes dhunës dhe dashurisë, paçka se mallëngjyese dhe guximtare; e, po kështu, nuk është as përplasja mes pasioneve dhe detyrës. Karakteri guximtar i Markezës së re që kërkon babain e fëmijës të ngjizur gjatë përdhunimit është, vërtet, në plan të parë, por ajo që del në plan të parë, përnjëmend, si thelbi i tregimit është marrëdhënia që sot do ta quanim incestuoze mes babait tiran dhe bijës tejet të ndershme.
Markezi nuk lejon që e bija të mbajë një sekret «prej nëne». Puna është se gruaja rioshe nuk e di origjinën e klandestinit në bordin e anijes së saj. Nuk e di kush e ka përdhunuar dhe e ka lënë shtatzënë. Por, zoti Markez nuk i zë besë, sepse besimi ndaj së bijës kundërshtohet nga xhelozia, një xhelozi prej babai, sa e verbër dhe intolerante, po aq e dëshpëruar dhe egoiste.
Egoiste deri në atë pikë sa kur do të marrë vesh që e bija është bërë nënë, do ta zbojë egërsisht nga shtëpia, tok me fëmijën në krahë. Mandej, mbas shumë andrallash do të zbulohet se njeriu që e ka përdhunuar Markezinën është po ai që e ka shpëtuar nga furita e ushtarëve armiq. Si ta pajtosh mirënjohjen me neverinë dhe brengën? Shpëtimtari do të mendohet mirë përpara se t’i rrëfejë identitetin e tij të dyfishtë dhe do të përpiqet të dashurohet nga gruaja për anët e tij më të mira. Në një stil të pastër ushtarak do të përpiqet të lajë borxhin e tij dhe kështu të fshijë «turpin e tij», duke u martuar me gruan që e ka shpëtuar dhe përdhunuar.
Në fund, e vërteta do të dalë në shesh, por, tanimë, e keqja është larë me të vetmin marifet të mundshëm: martesa. Dhe zoti Markez është i gatshëm ta falë të bijën.
Në këtë pikë, Kleist na tregon një skenë që është pak të thuash shastisëse: babai mbyllet në dhomë me të bijën e vet, e vë të ulet në prehërin e tij, duke pretenduar që e ëma e saj të rrijë jashtë dhomës dhe të zërë ta përkëdhelë plot epsh, herë duke e përqafuar e herë duke e puthur në buzë.
Natyrisht Kleist, shtiret sikur nuk e kupton dykuptimësinë e skenës, duke ndenjur pas portës me lexuesin dhe nënën që përgjon nga vrima e çelësit. Nuk është për t’u skamdalizuar, na thotë i qetë, edhe pse po shohim ledhatimet e pacipa të një babai ndaj së bijës, jemi në rregullën e intimitetit familjar dhe të gjithë janë të vetëdijshëm dhe të kënaqur për këtë. Me t’u rivendosur hierarkia e përzemërsive dhe vullneteve, e bija gjen sërish gjithë mbrojtjen xheloze dhe tiranike të babait. Mes rreshtave lexojmë që një grua në atë kohë nuk mund t’i shpëtonte, as sensualitetit, as zemërimit të një babai të dhënë së tepërmi mbas anës së tij prej protektori, prijësi apo kontrollori.
Prandaj, Markeza Van O, i pranon shfrimet e të atit, pa u qarë që është zbuar përjashtë në të ftohtë, me një foshnje në krahë. E di se për një grua, të dijë të falë, bën pjesë në teknikën e mbijetesës dhe është gjë me mend t’i përshtatet asaj.
Në këtë pikë, besoj se kalova me ëmbëlsi në gjumë, sepse mendimi im u leskërua, u paqtua, mori rrjedhën e një uji të qetë e valëzues. Në këto ujëra të ëmbla e të errëta, pashë të pluskonte një trup përpëlitës, i vogël e i bardhë, me vezullime farfuritëse. Mendova se ishte fëmija im i humbur, që vdiq para se të lindte. Mjeku, pasi unë kisha ngulur këmbë, më kishte thënë mandej se ishte djalë dhe se i kishte shputat e këmbës të mëdha.

Përktheu: Dritan Çela