Shoqëria dhe rolet gjinore

Ernestine Friedl është profesoreshë e antropologjisë në Duke University; ish presidente e Shoqatës Antropologjike Amerikane, anëtare e Akademisë Amerikane të Arteve dhe Shkencave dhe këshilltare editoriale në “Human Nature” (Natyra e Njeriut). Në vitin 1950 doktoroi në Universitetin e Kolumbisë. Deri vonë Friedl vendosmërisht besonte në barazinë relative të grave në fushë të antropologjisë dhe kishte pak interesim në studimet antropologjike të femrave. Asnjë nga punimet e saj nga terreni në mesin e Pomo dhe Chippeva, Indianëve të Amerikës Veriore apo në Greqinë rurale dhe urbane nuk kishte të bëjë me çështje të femrave.
Në pjesën e parë të viteve të 70-ta, derisa po shërbente në Këshillin e Shoqatës Amerikane Antropologjike për Pozitën e Grave, Friedl u bind se femrat ishin po aq të diskriminuara në antropologji sa edhe në disiplinat e tjera akademike. Që atëherë ajo ua përkushtoi përpjekjet e saj studimeve ndërkulturore të roleve gjinore dhe shkroi një libër me këtë temë, Gratë dhe Burrat: Vështrim i antropologut.
Friedl e arsyeton suksesin e saj pjesërisht me faktin se ajo ndoqi “Kolegjin për grave” (all-women’s college) dhe ligjëroi për shumë vite në City University of New York, sistem ky universitar, i cili përfshinte kolegjin e grave.
“Gratë duhet t’i përgjigjen shpejt kërkesave të burrave të tyre”, thotë antropologu Napoleon Chagnon kur përshkruan Indianët hortikultural Yanomamo të Venecuelës. Kur burri kthehet nga gjuetia, “gruaja, pa marrë parasysh, se çfarë është duke bërë, shpejton në shtëpi dhe qetë por shpejt përgadit ushqimin për burrin e saj. Nëse ajo në këtë rast është e ngadalshme, burri ka të drejtë ta rrahë. Qortimi me i rreptë… merr formën e goditjeve me duar apo me ndonje copë druri. Disa burra i prejnë gratë e tyre me teh të mprehtë të satrës apo shpatës, ose i qëllojnë ato me shigjetë të gjembosur në ndonjë pjesë jovitale si për shembull prapanicë apo këmbë.
Ndër Semai-të agrikulturor të Malajës Qendrore, kur një person refuzon kërkesën e tjetrit, pala e ofenduar përjeton PUNAN, një përzierje e dhembjes emocionale dhe frustracionit. Prania e punanit është më e zakonshmja, kur vajza ia refuzon viktimës të mirat e saj seksuale” raporton Robert Dentan. “Zemra e braktisur e burrit pikëllohet. Ai humb energjinë dhe oreksin. Të shumtën e kohës ai fle duke ëndërruar dashurinë e humbur. Në këtë gjendje ai është shumë i gatshëm ta lëndojë vehten “aksidentalisht”. Semai-të i frikësohen dhunës; burri kurrë nuk do ta sulmonte një grua.
Çështja e marrëdhënieve shoqërore mes burrave dhe grave shfaqet vjetëve të fundit, si një ndër polemikat kryesore që preokupojnë vëmendjen e dijetarëve dhe publikut. Në Shtetet e Bashkuara mospajtimet janë të ashpra, edhepse kontraverziteti është përhapur në tërë botën. Konferencat e shumta nacionale dhe internacionale, duke përfshirë ate në Meksikë, të sponzoruar nga Kombet e Bashkuara, kanë bashkuar delegatët nga të gjitha shtresat shoqërore për të diskutuar çështjet si të drejtat shoqërore e politike të të dy gjinive, e madje edhe natyrën themelore të mashkujve dhe femrave.
Pa marrë parasysh se çfarë qëndrimi kanë, ithtarët për të mbështetur idetë e tyre për rolin përkatës të secilës gjini shpesh thirren në shembujt nga kulturat e tjera. Meqë femrat në shumë shoqëri, si ato te Yanomamo, u janë qartë të nënshtruara burrave, disa expertë konkludijnë se model natyror është që meshkujt të dominojnë. Por, ndër Semai-të asnjëri nuk ka të drejtë të komandojë të tjerët, kurse në Afrikën Perëndimore femrat janë shpesh udhëheqëse. Vendi i femrave në këto shoqëri mbështet argumentin e atyre që besojnë se rolet gjinore nuk jane fikse, se po të ekzistonte ndonjë rend natyror, ai do të lejonte shumë aranzhmane të ndryshme.?!!!1
Përderisa anët kundërshtuese i hedhin njëri-tjetrit shembujt nga kulturat e botës si gurë intelektual një argument kurrë nuk do të arrihet. Por, duke shikuar shembujt e njohur të formave më të hershme të shoqërive njerëzore dhe duke egzaminuar raportin mes teknologjisë, organizimit shoqëror, ambientit dhe roleve gjinore, mund të sqarohet efekti i ndryshimeve biologjike në sjelljen e meshkujve dhe femrave. Problem është determinimi i rrethanave, në të cilat janë gjetur shkallët e ndryshme të dominimit të mashkujve, përpjekjet për të zbuluar rregullimet shoqërore e kulturore që i japin përparsi barazisë apo pabarazisë mes gjinive dhe që të përpiqemi ta aplikojmë këtë dijeni në kuptueshmërinë tonë për ndryshimet që ndodhin në shoqërinë moderne industriale.
Historia Perëndimore dhe të dhënat antropologjike thonë se, barazia mes gjinive është e rrallë; në shumicën e shoqërive të njohura femrat janë të nënshtruara. Dominimi i meshkujve është aq i përhapur sa që ai vërtet është univerzal njerëzor; shoqëritë, në të cilat gratë janë qëndrueshëm dominante nuk ekzistojnë dhe nuk kanë ekzistuar kurrë.
Evidencë e një shoqërie, në të cilën gratë kontrollojnë të gjitha burimet strategjike si të ushqimit dhe ujit dhe në të cilën aktivitetet e femrave janë më me prestigj, kurrë nuk është gjetur. Irokezët e Amerikës Veriore dhe Lovedu të Afrikës ishin më së afërmi. Te Irokezët femrat kultivonin ushqimin, kontrollonin ndarjen e tij dhe ndihmonin në zgjedhjen e udhëheqësit politik mashkull. Gratë Lovedu sundonin si mbretëresha, shkëmbenin gjedhë të çmuar, udhëhiqnin ceremonitë dhe kontrollonin jetën e vet seksuale. Por, ndër dy palët, Irokezë dhe Lovedu, meshkujt ishin pronarë të tokave dhe mbanin pozitat e tjera të fuqisë dhe prestigjit. Femrat ishin të barabarta me mashkullin; ato nuk kishin autoritet ultimativ mbi ta. Asnjëra kulturë nuk ishte me të vërtetë matriarkale.
Patriarkatet janë superiore dhe ato duket të jenë më të fuqishmet në shoqeritë, ku meshkujt i kontrollojnë të mirat e rëndësishme që shkëmbehen me njerëzit jashtë familjes. Pa marrë parasysh se kush e prodhon ushqimin, personi i cili u jep atë të tjerëve krijon obligimet dhe aleancat që janë në qendër të raporteve politike. Sa më i madh të jetë monopoli i meshkujve në shpërndarjn e artikujve të paktë, aq më i fortë duket të jetë kontrolli i tyre mbi femrat. Kjo shihet më së miri në shoqëritë relativisht të thjeshta gjuetarë-mbledhëse.
Gjuetarë-mbledhësit, ose ushqimgjetësit gjallojnë me bimë të egra, kafshë të vogla tokësore dhe krijesa të vogla lumejsh apo detërash të kapura me dorë, me kafshë të mëdha tokësore dhe sisorë të detit të gjuajtura me heshta, harqe e shigjeta dhe gypahedhës (gypa nëpërmjet të cilëve fryjnë gjilpërat) si dhe peshq të zënë me grepa dhe rrjeta. Sot, 300.000 gjuetarë-mbledhës të gjallë në botë përfshijnë edhe Eskimezët, aborigjinët Australian dhe Pigmejët e Afrikës Qendrore.
Ushqimgjetja ka ekzistuar për dy milion vjet dhe është zëvendësuar me bujqësi dhe blegtori vetëm 10.000 vjet më parë; ajo mbulon më shumë se 99 përqind të shoqerisë njerëzore. Prejardhja jonë prej ushqimgjetësve nuk është larg prapa nesh dhe ofron ide për të kuptuar gjendjen tonë njerëzore. Gjuetar-mbledhësit janë njerëz, mënyra e jetës e së cilëve është e thjeshtë në teknologji dhe me barabarësi shoqërore e politike. Ata jetojnë në grupe të vogla prej 50 deri 200 veta dhe nuk kanë as mbretër, as priftër, as klasa shoqërore. Këto kushte i lejojnë antropologët të vështrojnë bazat esenciale për pabarabarësinë mes gjinive pa shtrembërime të indikuara me kompleksitetin e shoqërisë bashkëkohore industriale.
Burimi i fuqisë së meshkujve ndër gjuetar-mbledhësit qëndron në kontrollin e tyre mbi proteinat e kafshëve të pakta, që gjenden vështirë por, domosdoshmërisht ushqyese. Kur burrat në shoqërinë gjueti-mbledhëse kthehen në kamp me gjah, ata e ndajnë ushqimin në një mënyrë të zakonshme traditore. Te Kung San-ët e Afrikës, pjesët e caktuara të kafshës i jepen pronarit të shigjetës me të cilën ishte vra bisha, gjuetarit të parë që e kishte vërejtur gjahun, atij që i pari kishte hedhur heshtën dhe të gjithë burrave që kishin marrë pjesë në ahengun e gjyetisë. Pasi që mishi të jetë shpërndarë, secili gjuetar e shpërndan hisen e tij më tutje, ndër kushërinj të gjakut dhe miq (ana e gruas), të cilët pastaj e ndajnë atë më të tjerët. Nëse kafsha është mjaft e madhe, secili anëtarë i grupit do ta marrë ca mish.
Ushqimet perimore, përkundrazi, nuk shpërndahen më larg se në shtëpi. Gratë ua japin si ushqim fëmijëve të tyre, burrave të tyre, anëtarëve të tjerë të shtëpisë dhe rrallë ndonjë vizitori të rastit. Asnjë njeri jashtë familjes, sipas rregullit, nuk ha ndonjë frut të egër apo perime që e kanë mbledhur gratë.
Mishi i shpërndarë nga burrat është dhuratë publike. Burimi i tij është i ditur nga shumëkush dhe dhuruesi pret një dhurim reciprok, kur ndonjë burrë tjeter të kthehet nga gjahu i suksesshëm. Ai fiton nder si furnizues i artikullit të paktë dhe njëkohësisht i obligon të tjerët ndaj tij.
Këto obligime përbëjnë një formë të fuqisë ose kontrollit mbi të tjerët, burra dhe gra. Mendimet e gjuetarëve luajnë rol të rëndësishëm në vendimet për lëvizjen e vendbanimit; gjuetarët e mirë janë atraktiv për femrat më të dëshiruara; njerëzit në grupet e tjera i bashkohen kampeve me gjuetarë të mirë dhe gjuetarët, meqë tashmë marrin pjesë në sistemin intern të shkëmbimeve, kontrollojnë shkëmbimin e strallit (gurit të zjarrit), kripës dhe sëpatave të çelikut me grupet e tjera. Monopoli i burrave në gjueti i bashkon meshkujt në sistemin e shkëmbimit dhe u jep atyre fuqi; mbledhja e ushqimit perimor nuk u jep femrave fuqi të barabartë, madje as ndër ushqimgjetësit që jetojnë në vendet tropike, ku ushqimi i mbledhur nga gratë ofron më shumë se gjysmën e dietës së gjuetar – mbledhesit.
Nëse dominimi rritet nga monopoli mbi gjah të madh të gjuetisë, pse atëherë monopoli i meshkujve mbeti i pasfiduar? Disa femra janë mjaft të fuqishme për të marrë pjesë në gjueti dhe qëndresa e tyre është sigurisht e barabartë me atë të burrave. Gratë në kulturën Dobe San të shkretëtirës Kalahari në Afrikë ecin mesatarisht 10 milja në ditë duke bartë pesha ushqimi prej 15-33 paunda (afër 8-17kg) me gjithë foshnje.
Femrat nuk gjuajnë, besoj, për shkak të katër faktorëve të ndërlidhur: paqëndrueshmërisë (pasigurisë) së furnizimit me gjah; aftësive të ndryshme që kërkohen për gjueti dhe mbledhje; mospërputhshmërisë mes bartjes së peshave dhe gjuajtjes; dhe masës së vogël të popullatës nomadike ushqimgjetëse.
Meqë furnizimi me mish është jostabil, ushqimgjetësit duhet të bëjnë ekspedita të shpeshta për t’i ofruar grupit mjaft ushqim të mbledhur. Faktorët ambiental si psh. ndryshimet sezonale dhe vjetore në shira të shpeshta e dëmtojnë numrin e popullacionit shtazor. Gjuetarët nuk janë në gjendje të gjejnë gjithmonë gjah, por edhe kur të ndeshin ndonjë kafshë nuk janë gjithmonë të suksesshem në vrasjen e presë së tyre. Në gjerësitë veriore, ku mishi është primar, periudhat e urisë janë të njohura nga secila gjeneratë. Parregullsia e furnizimit me gjah i çon gjuetar-mbledhësit në rajonet, ku ushqimet bimore janë të arritshme (për t’u varur në këto ushqime të parashikueshme një pjesë të mirë të kohës, dikush duhet të mbledhë frute, arra, lajthi …, rrënjë dhe t’i bartë ato prapa në kamp për të ushqyer gjuetarët e pasuksesshëm, fëmijët dhe pleqt si dhe këdo që nuk ka shkuar të gjejë ushqim atë ditë.!!!!
Gjetja e ushqimit bie mbi femra, meqë gjuetia dhe mbledhja nuk mund të kombinohen në të njëjtën ekspeditë. Mbledhësit ndonjëherë derisa punojnë vërejnë shenja të gjahut, edhe pse aftësitë që kërkohen për të përcjellë gjurmët e gjahut nuk janë të njëjta me ato që kërkohen për t’u gjetur rrënjë apo bimë të ngrënshme. Gjuetarët e skanojnë horizontin dhe tokën për gjurmë të gjahut të madh; mbledhësit e vëzhgojnë tokën duke studiuar ndarjen e bimëve dhe strukturën e dheut për të gjetur rrënjë të fshehura dhe vrima kafshësh. Madje edhe nëse gruaja, e cila është duke mbledhur bimë vjen rreth gjurmëve të antilopës, ajo nuk do të mund ta përcillte atë; është e pamundur të bartet barra dhe të gjuhet në të njëjtën kohë. Vrapimi me barrë të rëndë është i vështirë dhe nëse kafsha duhet të gjuhet, gjuetari do të ishte jashtë balancit dhe nuk do të mund as të gjuante shigjetën e as të hidhte heshtën saktësisht.
Shtatzënia dhe kujdesi për fëmijë gjithashtu paraqitte vështirësi për gjueti. Fëmija ende i palindur ndikon në drejtpeshimin trupor të femrës, sikurse që ndikon fëmija në duart e saj, në shpinën e saj apo i hedhur anash saj (në krah). Deri në moshën dy vjeçare, shumë fëmijë të gjuetar-mbledhësve mbahen në krah gjatë tërë kohës, kurse deri në moshën 4 vjeçare ata mbahen diç më pak.
Vështruesi mund të pyesë, po pse gratë e reja nuk gjuajnë përderisa të mos mbesin shtatzëna, apo pse gratë dhe burrat e moshuar nuk gjuajnë dhe mbledhin në ditë të ndryshme me disa gra, të cilat rrijnë mëndesha (nanshore) për foshnje. Ndaras prej efekteve që gjuetia mund të ketë në prodhimin e qumështit të nënës, të pranishme janë edhe dy arsye. Së pari, vajzat e reja fillojnë t’i bartin fëmijët, posa të jenë fizikisht të pjekura dhe mjaft të forta për të gjuajtur dhe së dyti, grupet gjueti-mbledhëse janë aq të vogla sa që është pak e mundshme të ketë mjaft femra qumështore për të shërbyer si mëndesha. Asnjë grup gjuetar-mbledhësish nuk do të mund të mundësonte të mbante forcë të specializuar të femrave gjuetare.
Meqë gjahu nuk mund të gjendet gjithmonë, meqë gjuetia dhe mbledhja janë aftësi të specializuara, meqë femrat duke bartë pesha të rënda nuk mund të gjuajnë dhe meqë femrat në shoqëritë gjueti-mbledhëse janë zakonisht ose shtatëzëna ose duke u kujdesur për fëmijë më të vegjël, për më shumë se dy milion vjetët e fundit të historisë njerëzore burrat kanë gjuajtur dhe femrat kanë mbledhur.
Nëse dominimi mashkullor varet nga kontrolli dhe furnizimi i mishit atëherë shkalla e dominimit mashkullor në një shoqëri do të duhej të ndryshonte me sasinë e mishit që mund të gjendet dhe me sasinë e furnizuar nga meshkujt. Disa rajone, sikur rrafshinat e Afrikës Lindore dhe pyjet e Amerikës Veriore, janë të pasura me lloje të sisorëve të mëdhenj; zonat e tjera si pyjet tropikale dhe gjysmë shkretëtirat, janë dobët të furnizuara me pre. Shumë elemente ndikojnë në furnizim me gjah, por teorikisht, sa më pak mish i ofruar ekskluzivisht nga meshkujt shoqëria është aq më egalitare.
Të gjitha shoqërite e njohura gjueti-mbledhëse ndahen në katër tipe themelore; ato në të cilat burrat dhe gratë punojnë së bashku në gjyeti shoqërore dhe si grupe mbledhin bimë të ngrënshme, ashtu siç bënin Washo Indianët e Amerikës Veriore; ato në të cilat burrat dhe gratë secili mbledh ushqimet e veta bimore edhe pse burrat i sjellin pak mish grupit, siç bëjnë Hadza-të e Tanzanisë; ato në të cilat gjuetarët meshkuj dhe femrat mbledhëse punojnë ndaras, por kthehen në kamp çdo mbrëmje për të ndarë fitimet e tyre, siç bëjnë Tiwi-të e Australisë Veriore; dhe ato në të cilat burrat bëjnë furnizimin e tërë ushqimit duke gjuajtur gjah të madh, siç bëjnë Eskimët. Në secilin rast shtrirja e dominimit mashkullor rritet në mënyrë direkte me proporcionin e mishit të sjellë nga burrat, veçmas edhe nga grupet e vogla të gjuetarëve.
Ndër shoqërite më egalitare të gjuetar – mbledhësve janë Washo Indianët, të cilët banonin në luginat e Sierra-Nevadës ku tash është KALIFORNIA Jugore dhe Nevada. Në pranverë ata lëviznin në Veri të Liqenit Tahoe për të zënë rrjedhën e peshqve të mëdhenj të thitharëve të troftave. Të gjithë – burra, gra, dhe fëmijë – merrnin pjesë në peshkim. Gratë e kalonin verën duke mbledhur mana, dredhëza, manaferra etj. Si dhe fara të ngrënshme, ndërsa burrat vazhdonin të peshkonin. Në vjeshtë disa burra gjuanin kaproj por burimi më i rëndësishëm i proteinave shtazore ishte lepuri, i cili zihej në gjuetitë shoqërore. Burrat dhe gratë së bashku i ngrehnin lepujt e lidhur fund e krye në rrjeta. Për të siguruar ushqimin e dimrit, bashkëshortët në vjeshtë të vonë punonin si ekip për të mbledhur arra pishash.
Meqë secili merrte pjesë në shumicën e aktiviteteve të ushqim-mbledhjes, nuk kishte shpërndarës individual të ushqimit dhe kishte relativisht pak dallime në të drejtat e meshkujve dhe femrave. Mashkujt e femrat nuk ishin të ndarë nga njëri-tjetri në aktivitetet ditore; të palët dy kishin të drejtë të shkurorëzohen, kurdo që të dëshironin; femrat me menstruacione nuk ishin të izoluara nga pjesa tjetër e grupit; dhe me njërin nga dy ritualet kryesore të Washove kremtohej gjuetia derisa me tjetrin kremtohej mbledhja e ushqimit. Burrave u jepej prestigj më i madh, nëse ata mbysnin ndonjë kaproll dhe burrat i drejtonin vendimet për lëvizje sezonale të grupit. Por nëse asnjë mashkull lider nuk dilte në pah, femrave u lejohej të udhëhiqnin. Karakteristikë dalluese e grupeve si e asaj Washo është barazia relative mes gjinive.
Gjinitë janë gjithashtu relativisht të barabarta te Hadza-të e Tanzanisë, por kjo kuazibarazi ngritet, sepse burrat dhe gratë synojnë të punojnë vetëm për të ushqyer vetveten. Ata shkëmbejnë pak ushqim. Hadzat ëojnë jetë të rehatshme në ambientin dukshëm shterpë të Rift Gorges në Afrikën Lindore, që në fakt është e pasur me fruta toke (dredhëza, manaferra, mana), rrënjë të ngrënshme dhe gjah të imtë. Si rezultat i kësaj begatie, që nga mosha 10 vjeçare meshkujt dhe femrat mbledhin shumicën e ushqimit të tyre. Gratë marrin femijët e tyre të vegjël me vete nëpër kacuba dhe derisa vjelin hanë, por njëkohësisht mbledhin vetëm sa për një darkë të lehtë familjare. Burrat hanë fruta dhe rrënjë derisa gjuajnë gjah të imtë dhe nëse zënë ndonjë lepur apo Hyrax (lloj brejtësi), ata e hanë mishin aty për aty. Mishi sillet në kamp dhe ndahet me pjesën tjetër të grupit vetëm në ato rastet e rralla, kur shigjeta e helmuar rrëzon ndonjë kafshë të madhe- impalën, zebrën, elandin (lloj antilope) apo zhirafën.
Meqë burrat Hadza shpërndajnë pak mish, pozita e tyre është vetëm pak më e lartë se ajo e grave. Njerëzit grumbullohen në kampin e gjuetarit të mirë dhe kampi mund të mbajë emrin e tij për shkak të popullaritetit të tij, por ai nuk është udhëheqës i grupit. Burrat-hadza dhe grate-hadza kanë të drejtë të barabartë në shkurorëzim dhe secili mund ta hedhë poshtë martesën thjesht duke jetuar ndaras për disa javë. Çiftet synojnë të jetojnë në të njëjtin kamp me atë të nënës së gruas, por ata ndonjëherë i bëjnë vizita të gjata edhe kampit të nënës së burrit.
Edhe pse burri mund të marrë më shumë se një grua, shumica e burrave Hadza nuk mund t’i lejojnë vehtes atë privilegj luksoz. Me qëllim që të ruhet martesa burri duhet të furnizojë gruan dhe nënën e saj – me mish dhe të mira që shkëmbehen si psh. rruaza e rroba, por ekonomia e Hadzave u ofron burrave pak pasuri që të kenë të mira për më shumë se për një grua dhe vjehërr. Barazia e Washove është e bazuar në kooperacion; barazia e Hadzave është e bazuar në pavarësi.
Në kundërshtim me këto dy grupe, ndër Tiwi të Ishujve Melville dhe Bathurst jashtëë bregut Verior të Australisë, gjuetarët meshkuj dominojnë mbi femrat mbledhëse. Tiwi janë përfaqësues të shoqërisë më të zakonshme vjelës-gjetëse, në të cilën meshkujt sjellin sasi të madhe të mishit, edhe pse më pak se gjysmën e ushqimit që konsumohet nga grupi. Çdo mëngjes gratë Tiwi, shumica me foshnje në shpinë, shpërndahen në drejtime të ndryshme për të kërkuar perime, larva, krimba dhe gjah të imë si Bandicoots (lloj i strajcorëve të imët – përkujton në kengura), hardhuca etj. Për të gjurmuar gjahun, ata përdorin qen të gjuetisë. Të shumtën e herave gratë kthehen në kamp me ca mish dhe me shporta përplot K O R K A, fryt i palmave të vendit, i cili qullet dhe shtypet për ta bërë atë si qull tërshëre. Burrat Tiwi nuk gjuajnë gjah të imtë dhe nuk gjuajnë për cdo ditë, por kur gjuajnë ata shpesh kthehen me kengurë, hardhuca të mëdha, peshq dhe zogj gjahu.
Qulli i tërshërës përgaditet ndaras në çdo shtëpi dhe rrallë ndahet jashtëë familjes, por mishi përgatitet nga një gjellëbërës vullnetar, i cili mund të jetë burrë apo grua. Pasi që gjellëbërësi të marrë një pjesët e kafshës tradicionalisht të rezervuara për të, “bosi” i kafshës – ai i cili e kishte zënë, e shpërndan pjesën tjetër ndër kushërinj dhe pastaj të gjithë të tjerëve që banojnë në grup. Edhe pse gjahu i vogël i furnizuar nga gratë shpërndahet në të njejtën mënyrë si gjahu i madh i furnizuar nga burrat, burrat Tiwi dominojnë, sepse gjahu të cilin ata mbysin përbën pjesën më të madhe të mishit.
Fuqia e meshkujve Tiwi më së qarti shihet në përcaktimin e fejesave të tyre. Te Tiwi-t, gruaja duhet çdo herë të jetë e martuar. Për të siguruar këtë, fëmijët femra fejohen posa të lindin dhe vejushat rimartohen pranë varrit të burrit të tyre. Burrat bëjnë aleanca duke shkëmbyer bijat, motrat dhe nënat për martesa dhe disa mbledhin deri në 25 gra. Burrat Tiwi e çmojnë kuantitetin dhe kualitetin e ushqimit që mund ta sjellin shumë gra si dhe numrin e shumtë të fëmijëve që ato mund të lindin.
Dominimi i meshkujve kundërpeshohet në një mënyrë me ndikimin e grave të rritura (pjekura) në zgjedhjen e burrave të tyre të ardhshëm. Shumë gra janë stratege aktive në karierat politike të kushërinjve të tyre meshkuj, por përkundër zemërimit të disa bijve që synojnë të marrin pozita në të ardhmen e tyre, nënat vejusha ndonjëhere insistojnë në zgjedhjen e partnereve të tyre. Gratë gjithashtu ndikojnë në martesat e vajzave dhe mbesave të tyre, sidomos kur burri i zgjedhur vdes para se fëmija i dhënë (premtuar) të shkojë në kampin e tij.
Te Eskimët, përfaqësuesit e tipit më të rrallë të një shoqërie ushqimgjetëse, pabarazia mes gjinive përshtatet me pabarazinë e furnizimit të grupit me ushqim. Eskimi kontinental (Inland) burrë, gjatë vitit merret me gjueti (cari bou) për të furnizuar gjithë shoqërinë, kurse Eskimezët bregdetar për të ushqyer familjet e tyre të zgjeruara varen nga gjuetia e balenave, peshkimi dhe gjuetia në përgjithësi. Gratë e përpunojnë mishin, prejnë dhe qepin lëkurët për të bërë rroba, ziejnë dhe kujdesen për fëmijët, por ato nuk mbledhin ushqim dhe varen nga burrat që i sjellin të gjitha lëndët e para për punën e tyre. Meqë burrat e sjellin tërë mishin, ata gjithashtu e kontrollojnë tregun me lëkurë, vaj balene, vaj fokash dhe artikuj të tjerë që lëvizin mes eskimezëve bregdetare dhe atyre kontinental.
Gratë Eskime trajtohen në mesin e burrave gatii ekskluzivisht si objekte për përdorim, shpërdorim dhe shkëmbim. Pas pubertetit të gjitha vajzat Eskime janë gjah i lejuar për cilindo mashkull të interesuar. Mashkulli e shpreh interesimin e tij duke e kapur gruan për brezi dhe nëse ajo proteston ai ia shkyen pantollonat dhe e merr atë me forcë. Këto përleshje konsiderohen si të parëndësishme nga pjestarët e tjerë të grupit. Meshkujt ofrojnë shërbime seksuale të grave të tyre për të bërë aleanca me partnerët tregtarë dhe anëtarët e partive të gjuetarëve dhe balena – gjuajtësve.
Pavarësisht prej modelit të qëndrueshëm të një shkalle të dominimit mashkullor te ushqimgjetësit shumica prej këtyre shoqërive janë egalitare, krahasuar me ato agrikulturale dhe industriale. Asnjë ushqimgjetës nuk ka mundësi të theksuar për udhëheqje politike. Ushqimgjetësit, si rregull, nuk kanë dëshirë të japin ose marrin urdhëra dhe të pranojnë udhëheqjen vetëm me mungesë dëshire. Shamanët (ata që mendohet të jenë të pushtuar nga shpirtërat) mund të jenë qoftë femra, apo meshkuj. Ritualet publike të drejtuara nga gratë me qëllim të festimit të menstruacionit të parë të vajzave janë të zakonshme dhe simbolizmi në këto rituale është i ngjashëm me atë në ceremonitë që pasojnë vrasjen e parë të djalit.
Në cilëndo shoqëri, pozita shkon tek ata që e kontrollojnë shpërndarjen e mallërave dhe shërbimeve të çmuara jashtë familjes. Barazia rezulton kur të dy gjinitë punojnë krah për krahu në prodhimin e ushqimit, siç bëjnë Washotë-t dhe prodhimet thjesht shpërndahen ndër ata që punojnë. Në rrethana të tilla asnjë person apo gjini nuk ka afri më të madhe se të tjerët me artikujt e çmuar. Por kur gratë nuk kontribuojnë në furnizimin me ushqim, si në rastin e Eskimëve, ato janë plotësisht të nënshtruara.
Po të pëpiqemi t’i aplikojmë këto gjeneralizime në shoqërinë bashkëkohore industriale, mund të parashikojmë se përderisa gratë harxhojnë të ardhurat e tyre diskretituese nga puna për nevojat shtëpiake, ato do të fitojnë pak mirënjohje shoqërore dhe më pak pushtet. Për të qenë burim efektiv i fuqisë, paratë duhet të shkëmbehen në mënyra që kërkojnë kthim dhe krijojnë obligime. Me fjalë të tjera, ato duhen të investohen.
Punët që nuk u japin grave kontroll mbi resurset e çmuara do të bëjnë pak për përparimin e pozitës së tyre të përgjithshme. Vetëm si menagjere, vendimmarrëse dhe profesioniste femrat janë në pozitë të shkëmbejnë të mirat materiale dhe shërbimet, të krijojnë të mira të tjera dhe t’i obligojnë të tjerët ndaj tyre. Vetëm si kontrollore të resurseve të çmuara grate mund ta arrijnë prestigjin, fuqinë dhe barazinë.
Branda shtëpisë, gratë që sjellin rroga nga puna, janë në gjendje të funksionojnë në baza afërsisht më të barabartë me burrat e tyre. Gratë që u ofrojnë shërbime burrit dhe fëmijëve të tyre pa rrogë, siç bëjnë disa shtëpiake të klasës së mesme të Perëndimit, janë posaçërisht të ndieshme në dominim. Edhe gratë Eskime, për derisa shërbimet e tyre janë të kufizuara në distribuimin shtëpiak, ato kanë pak fuqi në raport me burrat e tyre dhe nuk kanë aspak respekt në botën e jashtëme.
Sa për kufizimet që u imponohen grave nga funksionet e tyre prokreative në shoqëritë gjueti-mbledhëse, bartja dhe kujdesi i fëmijëve janë të organizuara rreth punës aq sa edhe puna rreth reprodukimit. Disa grupe ushqimgjetëse lënë hapësirë mes fëmijëve të tyre nga tri katër vjet dhe kanë mesatarisht nga katër deri në gjashtëë fëmijë, pra shumë më pak se shumë gra në kultura të tjera. Gjuetar-mbledhësit i mëkojnë fëmijët e tyre për periudha të gjata, disa herë edhe deri në katër vjet. Ky zakon e ndalon ovulacionin dhe kufizon madhësinë e familjeve të tyre. Ndonjëherë, edhepse rrallë, ata praktikojnë vrasjen e fëmijëve. Duke kufizuar reprodukimin, gruaja e cila mbledh ushqimin ka vetëm një fëmije për ta bartë.
Shoqëritë e ndryshme munden dhe e rregullojnë frekuencën e lindjeve dhe kujdesit ndaj fëmijëve për t’ iu përshtatur aktiviteteve prodhuese, çfarëdo qofshin ato, në të cilat ata janë zakonisht të kyçur. Në shoqëritë hortikulturale, ku gratë punojnë shumë ose në kopshte dhe mund të jenë larg shtëpisë, foshnjet marrin ushqim për të plotësuar qumështin e nënave të tyre, fëmijët më të rritur kujdesen për femijë më të vegjël dhe shtatëzanitë janë të rralla. Anembanë botës, nëse shoqëria kërkon punë nga gruaja, ajo e prapëseprapë e gjen mënyrën që të kujdeset për fëmijët e saj.
Në Shtetet e Bashkuara si edhe në disa shoqeri të tjera industriale, hyrja e shpejtuar e grave me fëmijë parashkollor në fuqi punëtore ka rezultuar në zhvillimin e aranzhmaneve të ndryshme për kujdes ndaj fëmijëve. Disa gra kanë kërkuar ndihmën e shoqeve, kushërirave dhe fqinjeve. Qendrat publike dhe private për kujdes ndaj fëmijëve janë në rritje. Ne duhet të kuptojmë se rënia e numrit të lindjes së fëmijeve, rritja e pranimit të familjeve pa fëmijë ose me vetëm një fëmijë dhe jotheksimi në amësi janë adaptime të ndarjeve gjinore të punës që të kujton sistemin e produkimit të gjetur në shoqëritë gjueti-mbledhëse.
Në shumë vende ku gratë më nuk ua kushtojnë shumicën e vjetëve të tyre produktive lindjes së fëmijëve, ato fillojnë të kërkojnë ndryshime në raportet shoqërore të gjinive. Meqë gratë po arrijnë të fitojnë pozita që të kontrollojnë shkëmbimin e resurseve, dominimi mashkullor mund të bëhet arkaik dhe shoqërite industriale një ditë mund të bëhen po aq egalitare sa edhe ajo Washo.