Park cinema

Autorja: Elena Poniatowska

Përkthyesi: Zef Simoni

Senorita:

Duke filluar që sot, dua të ma fshini emrin nga fletorja e adhuruesve tuaj. Ndoshta nuk ishte nevoja t’ju njoftoja për këtë vendim, mirëpo ndryshe do të tradhëtoja ngjizjen time vetjake, që kurrë nuk ka dalë jashtë treguesve të së Vërtetës. Kështu, duke u ndarë prej jush, po veproj në përputhje me ndryshime të thella të gjendjes shpirtërore, që më shtyjnë të marr vendimin për të mos e numëruar më veten si pjesëtar të përcjellësve të filmave tuaj.
Këtë pasdite – ose më mirë të them, këtë mbrëmje – më keni asgjësuar. Nuk e di a ka kjo ndonjë ndonjë rëndësi për ju, po tani unë jam njeri që s’do ta desha veten. Më kuptoni ç’dua të them? Nga një adhurues besnik që ka ndjekur figurën tuaj në ekranet e kinemave të premierave, por edhe në kinematë e lagjeve, nga një kritik dashamirës që ishte gati të përligjte edhe sjelljen tuaj më të mbrapshtë, sot betohem në gjunjë se do të heq dorë prej jush njëherë e përgjithmonë, sido që edhe vetëm një pllakat i Frytit të ndaluar do të mjaftonte për të lëkundur vendosmërinë time. Siç e shihni, vazhdoj të jem njeri i ndikuar nga pamja e jashtme.
I rehatuar në ndenjësen e kinemasë, i humbur në errësirën pa emër, unë isha pjesë e turmës, krijesë që, papritur, e ndiente veten të mbytur në një trishtim të hidhur e të pashmangshëm që ishte vetëm imi. Atëherë, po, isha vërtet unë, ai që vuante në heshtje dhe që tani po ju drejtohet. Se nuk pati ndonjë dorë vëllazërore që të kapte dorën time. Ndëra në ekran po më copëtonit zemrën si pa gjë të keqe, të tjerët që më rrethonin e merrnin fare shtruar. Po, pati edhe një faqezi që zuri të qeshte pa pikë turpi kur ju pa të shkriheshit në krahët e atij dashnori të urryer, që ju tërhoqi në batakun më të pështirë që mund të arrijë poshtërimi i njeriut.
Dhe lejomëni t’ju pyes, senorita: mos vallë është fare pa vlerë ai që papritur ka humbur të gjitha idealet që e kanë mbajtur gjallë deri atëherë?
Do të thoni se jam ëndërrimtar, kokë më vete, si ato meteoritet që bien në Tokë në kundërshtim me të gjitha përllogaritjet. Megjithatë, mos u merrni me mua: tani e kam radhën unë t’ju gjykoj dhe të keni mirësinë të tregoni më shumë përgjegjësi për veprimet tuaja, madje para se të nënshkruani një kontraatë ose të pranoni të bashkëluani me ndonjë aktor tjetër, të mendoni se një njeri si unë mund të ndodhet në mes të shikuesve të ardhshëm dhe mund të pësojë një tronditje vdekjeprurëse. Këto fjalë nuk i them nga xhelozia, por, besomëni: në Skllevërit e dëshirës të kanë puthur, ledhatuar dhe sulmuar deri aty ku nuk mban më.
Nuk e di a më gënjen kujtesa dhe a i bëj gjërat më të mëdha sesa janë, por në skenën e kabaresë nuk kishte arsye t’i hapnit buzët përgjysmë asisoj, t’i lëshoni flokët supeve dhe ta duronit sjelljen a paturpshme të atij marinari që gogësin sapo ndahet prej jush e që pasi ka mbytur nderin tuaj në shtrat, ju braktis si anijen që fundoset.
E di se aktorët nuk mund të mos i nënshtrohen publikut; se, në njëfarë kuptimi heqin dorë nga vullneti i lirë dhe u dorëzohen trilleve të një regjisori të mbrapshtë; e di, gjithashtu, se ata janë të detyruar të shkojnë pas të gjitha të pavërtetave dhe absurditeteve të skenarit, megjithatë lejomëni t’ju them se edhe njeriu më i humbur në rastet më të vështira ruan njëfarë iniciative, një pjesë të vogël të lirisë së vet – por ju nuk ishit në gjendje ose ndoshta nuk donit ta ushtroni këtë liri.
Po ta merrni mundimin të përgjigjeni, mund të thoni, për t’u mbrojtur, se pikërisht gjërat për të cilat ju fajësoj sot, ju i keni bërë që kur keni dalë në ekran për të parën herë. Është e vërtetë dhe mua më vjen turp ta them se nuk mund të përligj atë që kam ndjerë. Unë kisha vendosur t’ju doja ashtu siç ishit. Më falni – ashtu siç përfytyroja se ishit. Si të gjithë të zhgënjyerit, mallkoj ditën që ma ka lidhur jetën me fatin tuaj kinematografik. Dua ta bëj të qartë se ju kam pranuar qysh kur ishit një fillestare e panjohur, kur asnjeri nuk jua kishte dëgjuar emrin, kur ju dhanë atë pjesën e rrugaçes çorapeçjerrë dhe këpucëgrisur, që asnjë grua e ndershme nuk do ta kishte pranuar. E, megjithatë, këto nuk i vija re dhe në atë kinema të ndyrë e të ftohtë, duartrokisja lindjen e një ylli të ri. Unë e kam zbuluar talentin tuaj, kam qenë i vetmi që arrija të dalloja shpirtin tuaj të pastër, me gjithë çantën e grisur dhe sjelljen e mefshtë. Po më thoni, ju lutem, ç’keni më të shtrenjtë në botë? Më ndjeni për ashpërsinë e shpërthimit tim.
Ju ka rënë maska, senorita. Tani arrita ta shoh poshtërsinë e mashtrimit tuaj. Nuk paskeni qenë ajo krijesë e këndshme, ajo pëllumbeshë e brishtë, që isha mësuar të shihja, me fytyrën mbuluar me një tis të hollë dantellash – jo, paskeni qenë një qelbësirë e shkuar qelbësirës, fundërri e kësaj bote, një fantazi kalimtare në kuptimin më të keq të fjalës. Këtej e tutje, senorita, ju vazhdoni rrugën tuaj dhe unë do të ndjek timen. Vazhdoni, vazhdoni të matni rrugët, se mua më keni të mbytur si miun në gjirizin tuaj. Megjithatë, duhet ta them se vijoj t’ju drejtohem me “senorita” ngase, me gjithë goditjet që kam marrë prej jush, unë prapë jam zotëri. Nëna plakë – ndjesë pastë! – më ka rrënjosur thellë në shpirt rëndësinë që i duhet dhënë pamjes së jashtme. Nga përfytyrimet nuk çlirohesh lehtë, por edhe jetën duhet ta jetoj… Prandaj… senorita. Merreni këtë, në qoftë se dëshironi, si shprehje të një lloj ironije të dëshpëruar.
Ju kam parë të putheni dhe të ledhatoheni në qindra filma, po kurrë të pranoni partnerin fatmadh në shpirtin tuaj. Dhe ditkeni të puthni me thjeshtësinë e çdo artisteje të denjë për këtë emër: sikur të puthni një copë kartoni. Sepse – dhe këtë dua ta bëj të qartë njëherë e mirë – sensualiteti i vërtetë është ai që të hyn në shpirt, se shpirti ta vesh trupin si lëkura e rrushit tulin, si lëkura që mban lëngun brenda. Dei tani skenat e dashurisë nuk më shqetësonin, se gjithmonë ruanit një gjurmë dinjiteti, sado të përdhosur; e ndieja se përherë kishte një mospranim të brendshëm, një tërheqje në minutën e fundit që më shuante ankthin dhe më ngushëllonte trishtimin. Po në Rrëmbimin e trupit, me sytë e përlotur nga dashuria, ju më treguat fytyrën e vërtetë, atë që unë nuk do të dëshiroja ta shihja më kurrë. Hajde, thuajeni: keni rënë vërtet në dashuri me atë faqezi, me atë komedian flakëkashtë të kategorisë së dytë? Sa para bën një mohim i pafytyrë? Të paktën çdo fjalë, çdo premtim imi, ishte i vërtetë; dhe çdo lëvizje juaja ishte shprehje e një shpirti që e kishte lëshuar veten. Përse talleshit me mua si me gjithë të tjerët? Përse më mashtronit si të gjitha femrat, duke vënë e hequr herë një maskë, herë një tjetër? Përse të mos më tregonit përnjëherësh, që në fillim, atë fytyrë të urryer që po më mundon tani?
Kjo drama ime është diçka metafizike, pa ndonjë zgjidhje të mundshme. Ndodhem vetëm në natën e jermit tim. Gruaja e kupton plotësisht gjendjen time, nganjëherë madje merr pjesë në mjerimin tim. Ishim duke shijuar kënaqësinë e ëmbël të të porsamartuarve kur, ashtu të pambrojtur, pamë filmin tuaj të parë. Nuk besoj ta keni harruar. Filmin me zhytësin memec, që përfundoi në fund të detit, me kostumin e zhytjes e me të gjitha, për shkakun tuaj. Ika nga kinemaja krejt i tronditur, dhe do të kishte qenë e kotë t’ia fshihja tronditjen gruas sime. Po pashë se ajo – të paktën asaj here – ishte tërësisht e një mendjeje me mua dhe nuk mund të mos e pohonte se ajo mënyrë paraqitjeje veshur-zhveshur ju shkonte shkëlqyeshëm. As nuk pa ndonjë gjë të keqe të më shoqëronte edhe gjashtë herë të tjera në kinema, e bindur siç ishte se ajo yshtje nuk do t’u qëndronte gjatë përsëritjeve të herëpashershme. Mirëpo, fati i zi deshi që punët të shkonin keq e më keq pas çdo filmi tuaj të ri. Buxheti i familjes pësoi ndryshime të thella për të lejuar vajtjen në kinema tri herë në javë. E nuk është nevoja ta them se pas çdo shfaqjeje, pjesën tjetër të natës e kalonim duke diskutuar. Megjithatë, ime shoqe nuk e bënte veten, sepse në fund të fundit ju s’ishit eçse një hije e pambrojtur, një siluetë dypërmasore që u nënshtrohej trilleve të dritës e të hijes. E gruaja ime e pranonte pa prishur gjakun si rivale një fantazmë, shfaqja e së cilës mund të kontrollohej sipas qejfit, sido që nuk linte t’i shpëtonte asnjë rast për të bërë ndonjë shaka në kurriz tim e tëndin. Ende më kujtohet kënaqësia e saj atë natë kfatale kur, për shkak të problemeve teknike, ju folët për dhjetë minuta të mira me një zë që nuk ngjante me atë të njeriut, po më fort me një zë roboti që shkonte nga falsetoja te basi më i thellë. Dhe, meqë ra fjala për zërin tuaj, duhet ta dini se unë iu vura mësimit të frëngjishtes vetëm e vetëm se nuk i duroja subtitrat e shpëlarë dhe të paqaratë të spanjishtes. Mësova të deshifroja tingullin e melodishëm të zërit tuaj, dhe kjo sikur më mallkoi që të dëgjoja fjalët e tmerrshme që ju drejtoheshin juve ose që dilnin nga goja juaj. Më merrte malli për kohën ku po ato fjalë me vinin nëpërmjet një përkthimi të druajtur; tani ato më binin si shuplaka fytyrës.
Por aspekti më serioz i gjithë kësaj pune është se gruaja ka filluar të japë shenja shqetësimi. Përherë e më shpesh po hedh fjalë për ju dhe sjelljen tuaj në ekran dhe fjalët po bëhen gjithnjë e më të ashpra. Kohët e fundit e ka zënë me të brendshmet tuaja dhe më thotë se e kam kot që flas me një grua të paqenë. Dhe që ta themi sinqerisht midis nesh, përse duhet gjithë ajo lakuriqësi e pacipë, gjithë ajo shkapërderdhje e jetës intime në acetatin e filmit? Kur e vetmja gjë që dua të gjej te ju është ajo shkëndijëzë e trishtuar dhe e hidhur që dikur ju vezullonte në sy… Po të kthehemi tek ime shoqe. Aj tallet me ju, duke imituar lëvizjet tuaja. Tallet edhe me mua. Më përqesh duke përsëritur psherëtimat e mia, që të këputin shpirtin. “Ato të puthura që më munduan te E Paharrueshmja, vazhdojnë të më djegin si zjarri”. Kudo që ndodhemi, ajo do të flasë për ty; thotë se këtë problem duhet ta shikojmë nga një pikëvështrim thjesht racional, nga një pikëpamje shkencore, dhe më del me argumente absurde, po të forta. Ka arritur të thotë se ju jeni diçka që nuk ekziston, kurse ajo vetë është grua që ekziston vërtet. Dhe me këto lloj argumentesh po m’i shemb një nga një iluzionet e mia. Nuk di të them ç’do të më ndodhë po të dalë e vërtetë ajo që deri tani është vetëm fjalë: se ju do të vini këtu për të xhiruar një film, se do ta nderoni vendin tonë me një vizitë tuajën. Ju lutem, në keni Perëndi, në keni gjë të shenjtë – rrini atje ku jeni, senorita!
Jo, nuk dua t’ju shoh më, se sa herë që pushon muzika dhe shuhet ekrani, unë nuk jam në vete. E kam fjalën për atë pengesë fatale të përbërë prej tri shkronjash, që i japin fund asaj pak lumturie të netëve të dashurisë sime, me dy peso copa. Pak e nga pak sikur kam shpëtuar nga dëshira për të qendruar dhe jetuar me ju në film, dhe nuk më vjen më të vdes nga dhembja kur më tërheq nga kinemaja gruaja, që ka zakonin e keq të ngrihet pa mbaruar mirë skena e fundit. Senorita, këtu po ju lë. Nuk ju kërkoj autograf, se po të ma dërgonit do të harroja tradhëtinë tuaj të pafalshme. Pranomani, ju lutem, këtë letër si shprehjen e fundit të nderimit të një njeriu të rrënuar dhe më falni që nuk dua t’ju shoh më në ëndërr. Po, ju kam parë në ëndërr më shumë se një natë dhe nuk kam përse t’ua kem zili atyre dashnorëve, të rastit që paguhen për t’ju shtrënguar në krahë dhe për t’ju marrë mendtë me fjalë që nuk i kanë të vetat.

Shërbëtori juaj i përunjur
P.S. Harrova t’ju them se këtë letër po e shkruaj prapa hekurave. Dhe kjo letër s’do t’ju kishte rënë kurrë në dorë, po të mos kisha patur frikë se bota nuk do t’i tregonte gjërat siç kanë ndodhur vërtet. Se gazetat (që nuk rrinë pa u shtrembëruar gjërat) po bëjnë bujë për këtë ndodhi qesharake: “Mbrëmë, një burrë i panjohur, i dehur ose jo fort në rregullt nga trutë, ndërpreu shfaqjen e filmit Skllevërit e dëshirës në pikën kulmore, kur shqeu ekranin e Park Cinema-së, duke i ngulur thikën në gjoks Françoise Arnoul-së. Megjithëse ishte errësirë, tre spektatorë panë të çmendurin t’i hidhej artistes me një thikë në dorë dhe u ngritën nga ndenjëset për ta shikuar më mirë, që të kishin pastaj mundësi ta identifikonin, kur të paraqitej në gjyq. Dhe nuk e patën të vështirë, se personi në fjalë u shemb përdhe pas kryerjes së krimit”.
E di se është e pamundur, po do të jepja gjithçka, vetëm që ju të mos e harroni kurrë atë thikë të ngulur në gjoks.