Letër foshnjës së palindur

Dëshmi e gruas së rebeluar

Të dërgova te mjeku. Më shumë me qëllim të ndonjë këshille, se sa të verifikimit. Bëri me kokë duke thënë që jam e padurueshme, që akoma nuk mund të thotë diçka të sigurt, që duhet të vij pas pesëmbëdhjetë ditësh, e përgatitur të konstatoj që ti je vetëm prodhim i imagjinatës sime. Do të kthehem te mjeku vetëm e vetëm të dëshmoj që ai është injorant. Tërë shkenca nuk vlen sa një parandjenjë imja, një ide instiktive; përveç kësaj si mund ta kuptojë mashkulli femrën, e cila para kohe vërteton që do të lindë një fëmijë? Mashkulli kurrë nuk mbetet shtazënë. Më në fund, më thuaj: a është kjo përparësi, apo kufizim? Deri mbrëmë mua më është dukur që kjo është përparësi, bile privilegj. Sot kjo po më duket kufizim, bile mjerim. Ka diçka festive në faktin, që në trupin personal e mbyll një jetë të re, të dish që jeni dy e jo një. Nganjëherë të kaplon, madje edhe një ndjenjë solemniteti, një ndjenjë e fitores dhe gëzimit që e përcjell atë triumf; nuk të brengos asgjë; as dhimbja e trupit, me të cilën do të ballafaqohesh, as puna, të cilës duhet t’i dorëzohesh, as liria, të cilën do të detyrohesh ta humbësh. A do të jesh vogëlush, apo vogëlushe? Do të dëshiroja të jesh vogëlushe. Do të dëshiroja që një ditë ta ndiesh atë që po e ndiej unë sot: unë fare nuk pajtohem me nënën time, e cila mendon se është fatkeqësi e vërtetë të lindësh femër. Nëna ime, kur është shumë fatkeqe, psherëtinë:”Ah, sikur të isha lindur mashkull!” E di: botën tonë e krijuan meshkujt për meshkuj, diktatura e tyre është aq e vjetër sa që i mbron në mënyrë jo të drejtë, madje edhe në gjuhë. Thuhet njeri edhe për burrin, edhe për gruan. Në legjendat, të cilat i shpikën burrat për ta shpjeguar jetën, qenia e parë nuk është grua: ai është burrë, emri i të cilit është Adam. Eva vjen më vonë që ta argëtonte dhe t’i sillte telashe. Në fotografitë, të cilat i zbukurojnë kishat e tyre Zoti është prezentuar si një plak me mjekërr: kurrë kjo nuk është ndonjë plakë me flokë të thinjura. Dhe të gjithë heronjtë e tyre janë meshkuj: nga Prometeu, i cili e zbuloi zjarrin deri te Ikari që provoi të fluturojë, pastaj deri te Jezui, për të cilin deklarojnë që është bir i Atit dhe Shpirtit të Shenjtë: thuajse gruaja që e lindi është inkubator, ose mëndeshë. Megjithatë, ndoshta pikërisht për atë shkak, të jesh grua është gjë e mrekullueshme dhe entuziazmuese. Kjo është aventurë, e cila kërkon asi guximi, asi provokimi sa që kurrë nuk të kaplon monotonia. Nëse lind femër, do të jesh e detyruar të ndërmarrësh aq shumë punë. Sa për fillim do të detyrohesh të luftosh që të vërtetosh që Zoti, sikur të ekzistonte do të mund të ishte gjithashtu ndonjë plakë me flokë të thinjura, ose ndonjë vajzë e bukur. Pastaj do të detyrohesh të luftosh që të dëshmosh se mëkati nuk lindi atë ditë që Eva e këputi mollën: atë ditë lindi virtyti i mrekullueshëm i quajtur mosnënshtrim. Më në fund do të detyrohesh të luftosh që të dëshmosh se në trupin tënd të njerëzishëm dhe të plogësht ekziston një mendjemprehtësi që vajton, bërtet që ta dëgjojnë. Të jesh nënë nuk është profesion. Madje, nuk është as obligim. Kjo është vetëm e drejtë në mesin e aq të drejtave të tjera. Do të lodhesh duke thirrur për të gjitha këto. Dhe shpesh, gati gjithmonë do të humbësh. Por, nuk guxon ta humbësh kurajën. Të luftosh është shumë më bukur, sesa të fitosh, të udhëtosh është shumë më argëtuese, sesa të arrish: kur të arrish, ose të fitosh do të ndiesh një zbrazëti të madhe. Dhe që ta tejkalosh atë zbrazëti, duhet përsëri të nisesh në rrugë, duhet të krijosh caqe të reja. Po, shpresoj se do të jesh vogëlushe: mos e përfill faktin që unë po të quaj foshnjë. Dhe shpresoj se kurrë nuk do ta thuash atë që e thotë nëna ime. Unë atë kurrë nuk e thashë.

Por, nëse lind djalë, do të jem gjithashtu e lumtur. E ndoshta edhe më e lumtur, sepse do të jesh i kursyer nga gjithë ato poshtërime, nga gjithë ato skllavërime, nga gjithë ato keqpërdorime. Nëse, lind djalë nuk do të kesh nevojë të frikësohesh, për shembull, që dikush do të të dhunojë në errësirën e ndonjë rruge. Nuk do të kesh nevojë ta shfrytëzosh fytyrën e bukur, në mënyrë që të të pranojnë në shikim të parë, as të manipulosh me trup të bukur, në mënyrë që të fshehësh mendjemprehtësinë tënde. Nuk do të përjetosh gjykime të neveritshme, kur të flesh me atë që të pëlqen, nuk do të dëgjosh se mëkati lindi atë ditë që ti e këpute mollën. Do të mundohesh shumë më pak. Do të mund të luftosh shumë më lehtë dhe të pohosh se sikur të ekzistonte Zoti do të mund të ishte edhe ndonjë plakë e thinjur, ose ndonjë vajzë e bukur. Mund të heqësh dorë nga bindshmëria dhe të tjerët të të mos përqeshin, mund të duash dhe të mos zgjohesh një natë me ndjenjën se po rrëzohesh në ndonjë humnerë, të mbrohesh dhe në fund të të mos lëndojnë. Natyrisht ty të presin lloje të tjera të skllavërisë, padrejtësi të tjera: as për mashkullin jeta nuk është e lehtë, ta dish. Pasi do të kesh muskuj të fortë do të kërkohet nga ti të bartësh peshë më të rënda, do të të imponojnë përgjegjësi arbitrare. Meqë do të kesh mjekërr, do të të qeshin, po të qash, madje edhe nëse të nevojitet sensibiliteti. Meqë do ta kesh bishtin përpara, do të të urdhërojnë të vrasësh, ose të jesh i vrarë në luftë dhe do të kërkojnë bashkëfajësinë tënde në vazhdimin e tiranisë, të cilën e kanë vendosur nëpër shpella. Megjithatë e ndoshta, pikërisht, për atë shkak të jesh mashkull do të jetë një aventurë e mrekullueshme: një nxitje që kurrë nuk do të të zhgënjejë. Së paku unë ashtu shpresoj, sepse nëse lind djalë, shpresoj se do të bëhesh njeri i tillë, çfarë e kam ëndërruar tërë jetën: i mirë ndaj më të dobtëve, i vrazhdë ndaj tiranëve, bujar ndaj atyre që të duan, i pamëshirshëm ndaj atij që të urdhëron. Dhe më në fund armik i secilit që thotë se Jezusët janë fëmijë të Atit e të Shpirtit të Shenjtë: e jo të gruas që i lindi.

Foshnja ime, po përpiqem të ta sqaroj që të jesh mashkull nuk do të thotë ta kesh bishtin përpara: por do të thotë të jesh personalitet. E para së gjithash unë do të dëshiroja të jesh pesonalitet. Është e mrekullueshme fjala personalitet, sepse nuk i vendos kufij as burrit, as gruas, nuk i kufizon kufijtë midis atyre që e kanë bishtin përpara, apo nuk e kanë fare. Përveç kësaj fija që i ndan ata që e kanë dhe ata që nuk e kanë bishtin është jashtëzakonisht e hollë: në të vërtetë kjo ka të bëjë me aftësinë që të mbillet, apo jo qenia në bark. Zemra dhe truri nuk kanë gjini. Madje as qëndrim. Po të bëhesh personalitet me zemër dhe tru, mos harro që unë me siguri nuk do të jem në mesin e atyre që do të të urdhërojnë të sillesh në këtë, apo në atë mënyrë, prandaj më thuaj a je djalë apo vajzë. Do të kërkoj nga ti ta shfrytëzosh mirë ngjarjen e çuditshme, d.m.th. që linde, që kurrë të mos lëshosh pe para poshtërsisë. Poshtërsia është kafsha, e cila gjithmonë përgjon nga pusia. Të gjithëve na kafshon çdo ditë dhe të paktë janë ata që nuk lejojnë t’i coptojë. Në emër të mençurisë, në emër të jetës së përbashkët e nganjëherë në emër të urtësisë. Të poshtër, derisa nuk u kërcënohet ndonjë rrezik, njerëzit bëhen të paturpshëm, posa të kalojë rreziku. Kurrë nuk guxon t’i ikësh rrezikut: edhe nëse të frenon frika. Të vish në këtë botë tashmë është rrezik, është mynxyrë. E pastaj të ankohemi pse kemi ardhur në këtë botë.

Ndoshta është tepër herët të flas ashtu. Ndoshta tani për tani do të duhej të heshtja për të gjitha fëlliqësitë dhe vuajtjet, ndoshta do të duhej të të rrëfeja më shumë për zemërdlirësi dhe gëzime. Por, kjo do të ishte sikur të të mashtroj me gabime. Kjo do të ishte sikur të dëshiroja të të nxit të besosh se jeta është qilim i butë, nëpër të cilin mund të ecësh zbathur e jo xhade e mbuluar me gurë, foshnja ime. Me gurë, në të cilët marrim në thua, mbi të cilët rrëzohemi, me të cilët lëndohemi. Me gurë, prej të cilëve duhet të mbrohemi me këpucë të çelikta. Madje, as kjo nuk është e mjaftueshme, sepse kur t’i mbrosh këmbët, gjithmonë do të gjendet dikush që e kap gurin dhe ta hedh në kokë.

Për sot e përfundova, biri im, bija ime. A arriti këshilla deri te ti? Kush e di çfarë do të thoshin disa njerëz po të më dëgjonin. A do të më padisnin si të marrë, apo thjesht si të pamëshirshme? E shikova fotografinë tënde dhe erdha në përfundim se për këto pesë javë je rritur deri në një centimetër. Po ndryshon shpejt. Tani më shumë i ngjan një larve shumë të dashur, bile një peshku të vogël, të cilit i shpërthejnë shpejt fletët notare, se ndonjë luleje misterioze. Katër fletë notare, të cilat do të shndërrohen në këmbë dhe duar. Sytë qysh tani janë dy kokërrza shumë të vogla të zeza, me një rreth rreth vetes, kurse në fund të trupit ke një bisht të vogëlth! Shënimi poshtë fotografisë thotë se në atë moshë gati është fare e pamundur të dallohesh nga embrioni i cilitdo sisorë: po të ishe mace do të dukeshe përafërsisht kështu si dukesh tani. Me fjalë të tjera, fytyra mungon. Nuk ka as tru. Unë të flas, foshnja ime, kurse ti nuk e di atë. Në errësirën, e cila të mbështjell, as nuk e di se ekziston: do të mund të të flakja dhe ti kurrë nuk do ta merrje vesh se të kam flakur. Nuk do të kishe mundësi të përfundosh a kam gabuar, apo të kam dhuruar diçka.

Mbrëmë më zuri një melankoli. Duhet të më falësh që thashë se do të mund të të flakja, kurse ti madje, as nuk do ta dije a kam bërë gabim, apo të kam dhuruar diçka. Thashë dhe pikë. Zgjedhja ime nuk është ndryshuar fare, edhe pse kjo në rrethin ku jetoj shkakton befasi. Mbrëmë bisedova me babain tënd. I tregova që ti ekziston. Ia thashë këtë përmes telefonit, meqë ai është larg dhe gjykuar sipas asaj që dëgjova nuk i dhashë lajm të mirë. Para së gjithash dëgjova një heshtje të thellë: thuaje u shkëput lidhja. Kurse, më vonë e dallova zërin, i cili në mënyrë të ngjirur belbëzoi:

“Sa do të të nevojiten?”

Duke mos kuptuar iu përgjigja:

“Supozoj që nëntë muaj. Gjegjësisht, tanimë më pak se tetë muaj.”

Atëherë zëri nuk qe më i ngjirur, por u bë tingëllues:

“Po flas për të holla.”

“Çfarë të hollash?” – e pyeta.

“Për të hollat, të cilat të nevojiten ta heqësh qafe, apo jo?”

Po, ai pikërisht kështu tha: “Ta heqësh qafe.” Thuajse ti je një pako. Dhe kur ia sqarova sa më qartë që munda, se unë dëshiroj diçka krejt tjetër u ngatërrua në një shpjegim të gjatë, në të cilin lutjet këmbeheshin me këshilla, këshillat me kërcënime, kërcënimet me lajka.

“ Mendo në karrierën tënde, shqyrtoje gjithë përgjegjësinë, një ditë do të mund të pendohesh, çfarë do të thonë të tjerët.”

Me siguri e shpenzoi tërë pasurinë e tij për atë bisedë telefonike. Kohë pas kohe kyçej në lidhje telefonistja dhe me zë të ngjirur pyeste:

“A do ta vazhdoni bisedën?”

Buzëqeshja, sepse kjo gati më argëtonte. Por, më pak argëtuese m’u duk, kur i trimëruar me faktin që po e dëgjoj në heshtje, përfundoi se shpenzimet do të mund t’i paguanim gjysmë për gjysmë: megjithatë “të dytë jemi fajtorë”. Më kaploi një mund.U turpërova për shkak të tij. Dhe e lëshova receptorin duke menduar për faktin se dikur e kam dashur atë njeri.

A e kam dashur? Një ditë unë dhe ti do të duhej të bisedonim për atë gjë që quhet dashuri. Sepse, të them të drejtën unë akoma nuk e kam kuptuar për çfarë është fjala. Dyshoj se është fjala për një mashtrim të madh, të shpikur me qëllim që njerëzit të mbahen në spango, që t’u tërhiqet vëmendja. Për dashurinë flasin priftërinjtë, tabelat e shpalljeve, shkrimtarët, politikanët, ata që bëjnë dashuri; duke folur për të dhe duke e prezentuar si një ilaç të gjithanshëm për çdo tragjedi lëndojnë, tradhtojnë dhe shkatërrojnë shpirtin dhe trupin. E urrej atë fjalë, e cila ekziston gjithkah dhe në gjuhën e secilit. E dua shëtitjen, e dua pijen, e dua duhanin, e dua lirinë, e dua të dashurin tim, e dua birin tim. Përpiqem të mos e përdor kurrë, përpiqem bile, as të mos pyetem a është ajo që e shqetëson mendjen time të shëndoshë dhe zemrën time ajo që e quajnë dashuri. Për hirë të së vërtetës unë nuk di a të dua. Nuk mendoj në ty me shprehjet e dashurisë. Mendoj në ty me shprehjet e jetës. Por, a po e sheh babain tënd: sa më gjatë që mendoj, aq më shumë besoj që nuk e kam dashur kurrë. E kam admiruar, e kam dëshiruar, por nuk e kam dashur. Njësoj si ata të tjerët që qenë para tij, fantazma mashtruese të një kërkimi gjithmonë të pasuksesshëm. Të pasuksesshëm? Megjithatë, kjo i shërbeu një gjëje: faktit që ta kuptoj se asgjë nuk e rrezikon lirinë sa entuziazmi i fshehtë, të cilin një qenie e ndien ndaj një qenieje tjetër, p.sh. ndonjë mashkull ndaj një gruaje, ose ndonjë grua ndaj një mashkulli. Nuk ka kamxhik, as zingjirë, as grila që të detyrojnë të futesh në një robëri aq të verbër, në një dobësi aq dëshpëruese. Mjerë ti, nëse i dorëzohesh dikujt në emër të atij entuziazmi: do të të shërbejë vetëm që të harrosh vetveten, të drejtat tua, dinjitetin tënd, domethënë lirinë tënde. Si qeni, i cili godet kot me këmbë në ujë, kot mundohesh të kapesh për bregun tjetër, i cili nuk ekziston, bregun i cili mban emrin Të Dashurosh dikë dhe Të të dashurojë dikush, me qëllim që në fund të pëfundosh i demoralizuar, i qesëndisur, i zhgënjyer. Në rastin më të mirë, në fund të fundit pyetesh ç’të nxiti të hidhesh në atë ujë: pakënaqësia me vetveten, shpresa që në tjetrin do të gjesh atë që nuk e gjete në vetveten? Frika nga vetmia, monotonia, heshtja? Nevoja të posedosh dikë, ose të të posedojnë? Sipas mendimit të disave ajo është dashuri. Por, kam frikë që dashuria është diçka shumë më e vogël: një uri që të është shuar një herë dhe e cila të lë njëfarë ngopjeje, njëfarë patretshmërie. Dëshirën që të vjellësh. Por, megjithatë duhet të ekzistojë diçka që do të mund të ma sqaronte kuptimin e asaj fjale të mallkuar, foshnja ime. Megjithatë, duhet të ekzistojë diçka që do të më mundësojë të zbuloj ç’është ajo që ekziston. Më nevojitet aq shumë, aq shumë jam e uritur për të. Dhe në atë nevojë, në atë uri mendoj: ndoshta është e vërtetë ajo, për të cilën pohonte nëna ime, që dashuri është ajo që ndonjë grua e ndien për fëmijën e vet, kur ta marrë në përqafim dhe e ndien që është i vetmuar, i pambrojtur, i lënduar. Së paku atëherë, kur është i pambrojtur, i lënduar nuk të ofendon, nuk të sjell zhgënjim. Po sikur të të takonte ty të ma zbulosh kuptimin e atyre gjashtë shkronjave absurde? Pikërisht, ty që më vjedh për vetveten tënde dhe ma thith gjakun, merr frymë nga frymëmarrja ime.

Një shenjë ekziston. Dashnorët e ndarë ngushëllohen me fotografi. Edhe unë gjithmonë kam në duar fotografitë e tua. Kjo më është bërë torturë e vërtetë. Posa të kthehem në shtëpi, e rrok në dorë këtë ditarë, llogaris ditët e tua, moshën tënde, të kërkoj. Sot i ke mbushur gjashtë javë. Ja, fotografia jote në moshën gjashtëjavëshe, e inçizuar nga ana e shpinës. Sa shumë je zbukuruar! Nuk i ngjan më peshkut, as larvës, nuk ngjan më në diçka të paformë; tanimë i ngjan një qenieje: me atë kokën tullace dhe të trëndafiltë. Boshti i kurrizit është theksuar mirë, një vijë e bardhë dhe e theksuar në mes, duart e tua më nuk janë xhunga të padefinuara, as pendë, por krahë. Të kanë mbirë krahët! Më kaplon dëshira që t’i ledhatoj, të të ledhatoj edhe ty. Si po ndihesh aty në vezë? Sipas fotografive ti rri pezull në vezën e tejdukshme që përkujton në vezët kristale, në të cilat vendosen trëndafilat. Në vend të trëndafilit në të je ti. Nga veza niset një fije, e cila përfundon në një gogël të bardhë, të largët me damarë të hollë të trëndafiltë dhe njolla blu. Dhe e tërë kjo i ngjan Tokës së vëzhguar me mijëra milje nga lart. Po, pikërisht, si të zgjatej nga Toka një fije e pafund, e gjatë si ideja për jetën dhe nga ato largësi shumë të lashta arrin deri te ti. Fare e logjikshme dhe e kuptimtë. Por, si mund të thonë njerëzit se njeriu është rast i natyrës.

Mjeku më tha ta vizitoj pas gjashtë javësh. Do të shkoj nesër. Gjilpëra shqetësimi ma shpojnë shpirtin, duke u këmbyer me flakë të mëdha të gëzimit.

Me një zë që oscilonte midis solemnes dhe gëzimit e ngriti njëfarë letre dhe tha:

“Zonjë, ju uroj!”

Automatikisht e përmirësova:

“Zonjushë.”

Iu duk si t’ia kisha dhënë një shuplakë. Solemniteti dhe gëzimi u zhdukën dhe ai duke m’i ngulur sytë me një indiferencë të qëllimtë u përgjigj:

“Ah!”

Pastaj e mori stilolapsin e shkarraviti fjalën “zonja” dhe e shkroi “zonjusha”.

Dhe kështu në një dhomë të bardhë dhe të ftohtë, përmes zërit të një njeriu të veshur me një bardhësi të ftohtë Shkenca ma kumtoi zyrtarisht që ti ekziston. Nuk më mallëngjeu aspak, pasi këtë e dija shumë para Saj. Më shumë më la përshtypje fakti se e shkarraviti pozitën time shoqërore dhe e futi atë përmirësim në atë letër. E gjithë kjo aludonte në njëfarë paralajmërimi për komplikimet, të cilat do të vijnë. Madje edhe mënyra, me të cilën Shkenca më tha më vonë të zhvishem dhe të shtrihem në shtrat nuk ishte aspak e përzemërt. Edhe mjeku, edhe infermierja silleshin me mua si të isha e padashur për ta. Nuk më shikonin në fytyrë. Në vend të kësaj këmbenin me njëri tjetrin shikime, duke menduar gjatë kësaj kohe kushedi për çka. Kur u shtriva, infermierja u zemërua që nuk i hapa këmbët dhe nuk i vendosa në bigat e hekurta. Ajo e bëri këtë kundër dëshirës, duke thënë:

“Këtu, këtu!”

Më kaploi një ndjenjë qesharake dhe pakëz e paturpshme. I qeshë mirënjohëse, kur ma mbuloi barkun me rizë. Pastaj ndodhi më e keqja, sepse mjeku e vuri dorëzën në dorë dhe me tërbim e futi gishtin brenda. Prekte me gisht, kërkonte, përsëri prekte, duke më shkaktuar dhimbje dhe unë pata frikë mos po dëshironte të të dërmonte, për shkak se unë isha e pamartuar. Më në fund e nxori gishtin dhe solli vendimin:

“Çdo gjë është në rregull.”

Më dha madje edhe disa këshilla, më tha që shtatëzënia nuk është sëmundje, por gjendje natyrore, prandaj do të ishte mirë që të vazhdoj të merrem me punën, me të cilën jam marrë deri tani. Është me rëndësi të mos pi tepër duhan, të mos lodhem tepër, të mos lahem me ujë tepër të ngrohtë, të mos mendoj në ndonjë zgjidhje kriminale.

“Kriminale?” – pyeta e habitur.

Kurse ai vazhdoi:

“Ligji e ndalon këtë, mos harroni!”

Me qëllim që ta konfirmonte kërcënimin bile, m’i përshkroi disa tableta dhe shtoi që duhet të vij në kontroll në çdo pesëmbëdhjetë ditë. E shtoi këtë pa buzëqeshje, para se të më njoftonte që honorari paguhet në arkë. Sa i përket infermieres, ajo as që më përshëndeti. Derisa e mbylli derën pas meje m’u duk se lëvizi kokën me mospëlqim.

Kam frikë se do të më duhet të mësohem më gjëra të tilla. Në botën, në pragun e së cilës je, ndonëse po flitet për faktin se po ndryshohen kohët, gruan, e cila dëshiron të lindë një fëmijë e nuk është e martuar e konsiderojnë nganjëherë të papërgjegjësi. Ose më mirë të thuhet provokuese, të çuditshme. Ose heroinë. Kurrë nuk i quajnë nëna siç janë të gjitha të tjerat. Farmacisti tek i cili i bleva barërat më njeh mirë dhe e di që nuk kam burrë. Kur ia dhashë reçetën i ngriti vetullat dhe më shikoi i shastisur. Pastaj shkova te rrobaqepësi që të porosis një pallto. Po afrohet dimri dhe dëshiroj ta kesh ngrohtë. Me gojën plot gjilpëra me krye e përforcoi materialin dhe filloi të m’i marrë masat. Kur ia sqarova që palltoja duhet të jetë shumë më e gjerë, sepse jam shtatzënë dhe gjatë dimrit do të jem pak më e trashë, u skuq vrullshëm. E hapi gojën, prandaj unë u frikësova se do t’i gëlltit gjilpërat. Falë Zotit nuk i gëlltiti, por i ranë në dysheme. I ra edhe metri dhe unë e ndjeva veten keq që ia shkaktova atë trazim. Njësoj ngjau edhe me punëdhënësin tim. Më pëlqeu apo jo kjo gjë, ai e blen punën time dhe më jep para të jetoj: do të ishte e pandershme të mos e paralajmëroj që në njëfarë kohe të afërme nuk do të mund të punoj. Mbeti pa frymë. Pastaj erdhi në vete dhe duke belbëzuar tha se e po çmonte vendimin tim, bile më admironte që kisha marrë një vendim të tillë, më konsideronte guximtare, por do të ishte mirë që për këtë të mos u tregoj të gjithëve.

“Tjetër është të flasësh për atë punë këtu midis nesh, midis njerëzve përparimtarë, kurse tjetër është t’u flasësh atyre që nuk kuptojnë, aq më tepër që mund të ndodhë që ju ta ndërroni vedimin, apo jo?” Mjaft fuqishëm e theksoi fjalën për ndërrimin e vendimit. Më tha që kam kohë të mendoj për këtë deri në muajin e tretë të shtatzënisë dhe kur të mendoj mirë, atëherë do të tregoj arsyeshmëri: karriera ime kishte filluar të lulëzonte aq bukur; pse ta ndërpreja, pra këtë për shkak të ndonjë sentimentalizmi? Mendoni mirë, tha nuk bëhet fjalë vetëm për faktin që karriera ndërprehet për disa muaj apo një vit: këtu bëhet fjalë për faktin se do të ndërrohet tërë rrjedha e jetës. Nuk do të mund më të disponoj as me vetveten dhe të mos e harrojmë as faktin që firma më kishte lansuar duke llogaritur që do të më ketë në disponim gjithmonë. Ai kishte aq shumë plane lidhur me mua. Në realitet, nëse e ndërroj mendimin vetëm duhet t’i tregoj atij. Ai do të më ndihmojë.

Babai yt përsëri telefonoi. Zëri i dridhej. Vetëm deshi të dinte a kam marrë vërtetimin nga mjeku. Iu përgjigja se mjeku e vërtetoi shtatzëninë. Më pyeti për herë të dytë kur do ta “rregulloj” këtë. Përsëri ia lëshova receptorin duke mos e dëgjuar. Nuk e di pse, kur gruaja tregon që është shtatzënë me ligj të gjithë kremtojnë, ia marrin pakot nga duart dhe e përbetojnë që të mos lodhet tepër, por të jetë e qetë. Sa e bukur është kjo gjë: urimet, urdhëroni uluni, pushoni pak. Me mua janë të mbyllur, heshtin ose flasin për abort. Do të thosha që ndoshta është fjala për ndonjë komplot, për ndonjë kurdisje që të na ndajnë. Ekzistojnë momente, kur ndihem e shqetësuar, në të cilat pyes veten kush do të fitojë: ne apo ata? Ndoshta kjo ndodh për shkak të asaj bisedës telefonike. Sërish m’i freskoi hidhërimet, për të cilat kam menduar se i kam harruar, ato lëndimet, për të cilat kam menduar se i kam tejkaluar. Ato lëndimet, të cilat më kanë shkaktuar vegullime dhe falë të të cilave e kuptova që dashuria është një mashtrim i madh. Plagët janë shëruar, vragët e plagëve mezi shihen, por mjafton një bisedë telefonike që të fillojnë të dhembin përsëri. Mu si eshtrat e vjetër e të thyer, kur ndërrohet moti.

Bota jote është vezorja, në të cilën pluskon i strukur dhe gati pa peshë, tashmë gjashtë javë e gjysmë. Atë vezore e quajnë amnios, kurse lëngu që e mbush është një tretje e njelmët që ka për funksion të mbytë fuqinë e gravitacionit, pastaj të të mbrojë nga goditjet e shkaktuara nga lëvizjet e mia si dhe të të ushqejë. Bile, deri para katër ditësh ai qe i vetmi burim i ushqimit tënd. Me një veprim jashtëzakonisht të ndërlikuar dhe gati të pakuptueshëm ti e gëlltite një pjesë, e thithe një tjetër, tajite të tretën dhe prodhove të riun. Mirëpo, prej para katër ditësh burim i ushqimit tënd jam unë: përmes fijeve të kërthizës. Gjatë këtyre ditëve ndodhën aq ngjarje: po entuziazmohem dhe të admiroj, kur mendoj për këtë. Placenta, e cila mbështjell vezoren tënde si një gëzof i ngrohtë është përforcuar, numri i qelizave të tua është rritur dhe çdo gjë po zhvillohet me një shpejtësi të marrë: struktura e damarëve të tu përçues, tashmë është e dukshme. Në mënyrë të shkëlqyeshme shihen edhe dy arterie, pastaj damari i fijes së kërthizës, i cili i përcjell deri te ti oksigjenin tim dhe përbërjet kimike të nevojshme. Përveç kësaj, të është zhvilluar edhe mëlqia dhe mezi të shihen të gjitha organet e brendshme: bile, kanë filluar të të zhvillohen edhe organet gjenitale dhe organet e plleshmërisë. Ti tashmë, e di a do të jesh vajzë apo djalë. Por, ajo që më entuziazmon, foshnja ime, është fakti se ti i ke fituar edhe doçkat. Tanimë, mjaft mirë mund të shihen gishtat. Dhe, tanimë e ke gojën e vogël: me buzë! Aty është edhe fillimi i gjuhës. Ke edhe zbrazëtitë për dhëmbët e vegjël. I ke sytë! Kaq i vockël, i gjatë më pak se një centimetër e gjysmë, aq i lehtë, më pak se tre gramë, ti ke sy! Në realitet, po më duket e pamundur që të gjitha këto ngjan në një interval prej disa javësh. Më duket joreale. Megjithatë, në fillimin e botës, kur u formua paraqeliza dhe të gjitha ato që lindin, marrin frymë dhe vdesin, me qëllim që të lindin përsëri, me siguri çdo gjë ndodhi kështu, siç po ngjan me ty: në vlime, në gufime, në shumëzime të jetës çdo herë më të ndërlikuar, çdo herë më vështirë, gjithmonë me shpejtësinë më të madhe, me rregullsinë dhe me përsosmërinë më të madhe. Sa shumë po punon ti, foshnja ime! Kush ka thënë që ti rri i shtrirë palëvizshëm, duke u përkundur nga ujërat tua? Ti nuk fle kurrë, nuk pushon kurrë. Kush tha që je i qetë në harmoni me tingujt që me një mbytje të ëmbël arrijnë deri te membrana jote. Jam e bindur që në ty ndodh një gjëmim i vazhdueshëm, vazhdimisht dëgjohet rrjedhje, fryrje, shushurimë, eksplodime të tingujve të ashpër. Kush ka thënë që ti je diçka e palëvizshme, gati bimore, e cila mund të nxirret përmes grykës së barkut? Nëse dëshiroj të lirohem nga ti, tani është koha thonë. Bile tani fillon koha. Me fjalë të tjera, do të më duhej të pres të bëhesh qenie njerëzore me sy, me gishtërinj, me gojë që të të mbys. Jo më herët. Më herët ishe tepër i vogël që të mund të vëreheshe dhe të shkuleshe. Po, ata janë të çmendur!

Mikesha ime pohon se unë jam e çmendur. Ajo, e cila është e martuar ka abortuar katër herë për tri vite. Tashmë ka dy fëmijë, do të ishte e palejueshme t’i ketë tre. Burri i saj fiton pak dhe ajo merret me një punë, të cilën e do dhe pa të cilën nuk mund të jetojë. Për fëmijët kujdeset vjehrra, e cila ndoshta e shkreta nuk mund të hapë një kopsht fëmijësh! Romantika është gjë e bukur, por realiteti është ndryshe, thotë mikesha ime. Madje as pulat nuk i sjellin në botë të gjithë pasardhësit, të cilët do të mund t’i kishin: sikur nga çdo vezore e plleshme, të çelte nga një zog, toka do to shndërrohej një shpendëtari të vërtetë. A nuk e di që pulat i pinë vezët e tyre? A nuk e di, vallë, se ato bien klloçkë vetëm një herë, ose dy herë në vit? Kurse, lepujt e vegjël: a e di që disa lepuroshe i hanë pasardhësit e tyre të dobët, ashtu që të mund t’i ushqejnë të tjerët? A nuk do të ishte më mirë të eliminohen në fillim, sesa të sillen në këtë botë dhe pastaj të hahen, ose të lejohet që t’i hanë të tjerët? Sipas mendimit tim edhe më mirë do të ishte të mos mbarsen fare. Por, posa marr guximin ta filloj bisedën lidhur me këtë çështje, ajo hidhërohet. Më përgjigjet se ajo ka marrë tableta kundër shtatzënisë, natyrisht. E ndiente veten keq për shkak të tyre, megjithatë i merrte. Pastaj, një natë harroi të pijë tabletën dhe më vonë pati abortin e parë. Me anë të sondës, thotë. Nuk e kuptova ç’është ajo sondë. Po e marr me mend që ajo është një gjilpërë, e cila vret. Në kundërshtim me këtë kuptova që shumë gra e përdorin edhe pse e dinë që kjo sjell dhimbje të pambarim dhe njëherit u kërcënohet burgu.

A thua pyetesh pse ditëve të fundit po të flas vetëm për këtë problem? Unë nuk di. Ndoshta për shkak se të tjerët më flasin tërbueshëm për këtë dhe shpresojnë. Ndoshta për shkak se në një moment të caktuar edhe vetë kam menduar në atë punë, duke mos ia pranuar kurrë vetes. Ndoshta për shkak se nuk dëshiroj askujt t’ia them dyshimin, i cili po ma helmon shpirtin. Vetë mendimi në atë që të të mbys, sot po më mbyt mua e megjithatë po më ndodh që ta shqyrtoj këtë mundësi. Po më huton biseda për pulat. Po më huton zemërimi i mikeshës sime, kur po ia tregoj fotografinë tënde dhe po e drejtoj gishtin drejt syve tu, drejt doçkave tua. Ajo më thotë se edhe sikur vërtet njeriu të dëshironte t’i shikonte sytë tu, duart tua nuk do t’i mjaftonte as mikroskopi. Më bërtet vayhdimisht duke më akuzuar se po jetoj nga imagjinata, se po përpiqem t’i racionalizoj ndjenjat e mia, ëndrrat e mia. Madje, një ditë thirri me sa zë që kishte:

“Pse atëherë bikrat që i nxjerr nga bazeni yt në kopsht nuk bëhen bretkoca dhe nuk të pengojnë me krakatjet e tyre?”

E di, po vazhdoj pa mëshirë të të informoj për poshtërsitë e botës, në të cilën po bëhesh gati të vish, për llahtaritë e përditshme, të cilat i bëjmë dhe po të paraqes qështje tepër të ngatërruara. Por, pak nga pak po piqet në mua besimi që ti po i kupton, sepse tashmë i di të gjitha. Filloi kjo atë ditë, kur mizorisht e torturova trurin tim që të provoja të të sqaroj se si Toka është e rrumbullakët si vezorja jote, se si deti përbëhet nga uji mu si ai, në të cilin ti noton, por nuk pata sukses të shpreh atë që desha. Përnjëherë u shtanga nga parandjenja që tërë përpjekja ime është e kotë, sepse ti tanimë i di të gjitha, madje di edhe më shumë se unë; dyshimi se e kam parandier të vërtetën nuk po më lëshon më. Nëse në vezoren tënde ekziston bota, pse të mos ekzistojë edhe mendimi? A nuk po vërtetojnë se ndërdija është kujtimi për jetën, të cilën e kemi jetuar para se të vijmë në këtë botë? A është ashtu? Atëherë më thuaj ti që i di të gjitha: kur fillon jeta? Më thuaj po të përbetoj: a ka filluar vërtet jeta jote? Që kur? A ka filluar nga momenti, kur rrezja e dritës, të cilën e quajmë spermë depërtoi dhe e ndau qelizën? Apo nga momenti, kur të mugulloi zemra dhe filloi të nxjerrë gjak? Ose nga momenti, kur të lulëzoi truri, boshti kurrizor dhe kur fillove të marrësh formën e njeriut? Ose, ai moment akoma duhet të zëjë fill, kurse ti je vetëm motor në të zënët fill? Do të jepja nuk di çfarë, foshnja ime, sikur të mund ta theja heshtjen tënde, të depërtoj në burgun që e mbështjell atë heshtje, në atë burg, të cilin e mbështjell unë, çfarë nuk do të jepja në këtë jetë vetëm të të shoh, ta dëgjoj përgjigjen tënde!

Ti dhe unë vërtet jemi një çift i çuditshëm. Çdo gjë në ty varet nga unë dhe çdo gjë në mua varet nga ti: nëse ti sëmuresh edhe unë sëmurem, nëse unë vdes, vdes edhe ti. Por, unë nuk po mund të merrem vesh me ty dhe ti nuk po mund të merresh vesh me mua. Përkundër njohurive të tua, ndoshta të pafund ti nuk ma njeh madje, as fytyrën, nuk e di sa jam e vjetër, cilën gjuhë e flas. Nuk di prej nga e kam prejardhjen, ku gjendem, me çka merrem në jetë. Edhe sikur të doje të më merrje me mend, nuk do të kishe asnjë detaj si bazë që të mund të qëlloje a jam e bardhë apo e zezë, e re apo e vjetër, e gjatë apo e shkurtër. Dhe përsëri pyes veten, a je ti personalitet apo nuk je? Kurrë dy të huaj të lidhur me të njëjtin fat nuk kanë qenë më të panjohur për njëri tjetrin. Kurrë dy të panjohur të bashkuar në të njëjtin trup nuk kanë qenë më të huaj dhe më të largët për njëri tjetrin, se sa ne të dytë.

Fjeta keq dhe pata shumë dhimbje në fund të barkut: a ishe ti kjo dhimbje? Rrotullohesha në shtrat shumë e shqetësuar, gjumi për mua qe një ankth plot me fanitje të pakuptimta. Në njërën prej tyre qe edhe babai yt: qante. Kurrë nuk e kam parë duke qarë, në përgjithësi nuk kam besuar se ai mund të qajë. Lotët të shoqëruar me tinguj të hekurt binin në cisternën e kopshtit tim, kurse cisterna ishte përplot me një numër të pakufishëm të fijeve të jargëta. Në ato fije kishte shumë vezore të imta dhe të zeza, të cilat përfundonin disi me njëfarë bishti: ato qenë bikra. Unë nuk e përfillja babain tënd, merresha vetëm me mbytjen e bikrave, me qëllim që mos të shdërroheshin në bretkoca dhe të më mbanin të zgjuar natën duke krakatur. Veprimi ishte i thjeshtë: mjaftonte t’i ngritja me shkop fijet dhe t’i vendosja në bar, ku dielli do t’ua zinte frymën, do t’i thante. Por, fijet e jargëta rrëshqitnin si gjarpërushe, binin në ujë dhe zhyteshin në fund, në lym: nuk pata sukses t’i qes në bar. Atëherë, babai yt u ndal së qari dhe më ndihmoi: atij disi i shkonte për dore pa kurrfarë vështirësish. Me një degë i nxirrte fijet, sepse atij nuk i përvidheshin dhe i grumbulloi në bar. Qëllimisht dhe qetë. Kurse, unë vuaja për këtë. M’u fanit para syve, sikur po shikoja me dhjetra, qindra fëmijë, të cilëve po u zihej fryma dhe po thaheshin në diell. E trazuar krejtësisht ia mora me forcë degën nga dora dhe i bërtita:

“Leji rehat! Ti linde, apo jo?”

Në vegimin e dytë ishte njëfarë kenguri. Në të vërtetë, një kengur-femër. Nga mitra e saj doli diçka e butë dhe e gjallë: njëfarë lloji shumë i butë i krimbit. Shikoi i habitur rreth vetes thuajse po përpiqej të kuptonte ku gjendet e pastaj filloi të ngjitet me trupin leshatak. Përparonte ngadalë, me vështirësi, duke iu marrë këmbët, duke rrëshqitur, duke gabuar nganjëherë drejtimin, por më në fund arriti deri te strajca dhe me përpëlitjen e fundit që qe e tmerrshme u hodh kryepingulthi në të. E kuptoja që ky nuk je ti, që ai është embrioni i kengurit i cili “lind” ashtu, sepse del shpejt nga burgu i vezores dhe e kryen formimin e vet jashtë. Por, unë i flisja, thuajse po bëhej fjalë për ty. Iu falënderova që kishte ardhur të më tregonte se ai nuk ishte diçka, por ishte personalitet. I thashë që më nuk jemi të huaj për njëri tjetrin, të panjohur dhe qeshja shumë e lumtur. Qeshja… Por, erdhi gjyshja. Ishte shumë plakë dhe shumë e pikëlluar. Dukej sikur në shpinën e saj të kërrusur rrinte shtrirë tërë pesha e botës. Në duart e saj të rraskapitura mbante një vocërrak me sy të mbyllur dhe me një kokë jashtëzakonisht të madhe. Ajo thoshte:

“Jam tmerrësisht e lodhur. Tani po e paguaj dënimin për të gjitha abortet. I kisha tetë fëmijë dhe tetë aborte. Sikur të kisha qenë e pasur, do t’i kisha gjashtëmbëdhjetë fëmijë dhe asnjë abort. Nuk është e vërtetë që gruaja mësohet me këtë: çdo herë është hera e parë. Por, prifti nuk e kuptonte atë.”

Vocërraku ishte i madh sa një kryq, njëfarë lloj kryqi që mund të mbahen në xhep. Duke e ngritur si kryq, gjyshja hyri në kishë, u gjunjëzua aty para rrëfyetores dhe filloi të pëshpërisë diçka drejt grilave. Nga rrëfyetorja depërtoi një zë i egër, zëri i priftit:

“E keni mbytyr një qenie! E keni mbytur qenien!”

Gjyshja dridhej nga frika se do ta dëgjojnë të tjerët atë fjalë. Ajo e luste:

“Mos bërtitni, hirësi, ju lutem! Do të më burgosin! Ju lutem!”

Zëri i priftit, megjithatë nuk ulej dhe gjyshja iku. Vraponte rrugës, kurse pas saj vraponin policët dhe ishte e dhimbshme të shikosh një plakë duke vrapuar. Qeshë në teh të alivanosjes dhe po mendoja: do t’i pëlcasë zemra, do të vdesë. Policët e arritën në pragun e shtëpisë. Ia morën vocërrakun dhe ia lidhën duart. Ajo tha me krenari:

“Jam penduar, por përsëri do ta bëj atë. E bëj atë punë kundër dëshirës sime, sepse nuk mund të rris aq shumë fëmijë. Nuk mundem.”

Më zgjuan dhimbjet në fund të barkut.

Nuk guxoj më të shihem me mikeshën time. Bisedat e saj nxisin ankth. Mbrëmë më ftoi në darkë: nuk e kishte burrin aty dhe e pa si rast të mirë të më fliste për ty dhe kjo qe torturë e vërtetë. Më duket, me fjalë të tjera që fizikanti dr. H.B.Munson po pajtohej me të. Ai kishte deklaruar se embrioni aq më tepër është gati njëfarë bime, e cila mund të çrrënjoset përmes grykës së stomakut. Në rastin më të mirë mund të konsiderohet si “lidhshmëri e sistemit të aftësive të parealizuara”. Megjithatë, sipas mendimit të disa biologëve, qenia njerëzore mbarset, sepse vezorja e fekonduar përmban DNA: thartirë dezoksiribonukleare, kurse kjo përbëhet nga proteinat që e krijojnë individin. Në këtë pohim Munsoni përgjigjet duke thënë se edhe spermat, madje edhe vezoret jopjellore përmbajnë DNA: vallë a do t’i konsiderojmë vezoret dhe spermat si qenie njerëzore? Pastaj ekziston një grup mjekësh, sipas të cilëve qenia njerëzore bëhet njerëzore pas njëzet e tetë javësh, me fjalë të tjera në momentin, kur mund të jetojë jashtë mitrës, edhe pse shtatëzënia ende nuk ka përfunduar. Por, ekziston edhe një grup antropologësh, sipas të cilëve qenie njerëzore nuk është madje, as i posalinduri, por qenie njerëzore është dikush që është formuar me ndikimin kulturor dhe shoqëror. Gati erdhi deri te grindja. Mikesha ime me përkulje pajtohej me mendimin e antropologëve, kurse unë qeshë e gatshme të pranoj mendimin e biologëve. E hidhëruar tepër më akuzoi se jam në anën e priftërinjëve:

“Ti je katolike, katolike, katolike.”

U ofendova. Nuk jam katolike dhe ajo e di këtë. Përveç kësaj, ua mohoj priftërinjëve çdo të drejtë që të përzihen në këtë problem dhe ajo këtë e di. Por, nuk mund të pranoj kurrsesi principet arbitrare të dr. H.B.Munsonit. Nuk mundem, kurrsesi nuk mund t’i kuptoj ato gra që e marrin sondën në të njëjtën mënyrë siç marrin mjete për pastrim që të mënjanojnë ushqimin e patretshëm. Përveç nëse…

Përveç, nëse çka? Vallë, a mos po marr ndonjë vendim? Besoja se tanimë jam e sigurt, që me sukses i tejkalova të gjitha pavendosmëritë, të gjitha dyshimet. Pse tani po kthehen të maskuara me mijëra arsyetime? Mos vallë, për shkak të pakënaqësisë, nga e cila më merren mendtë, ose për shkak të dhimbjeve që po ma shpojnë barkun? Më duhet të jem e fortë, foshnja ime. Më duhet ta përkrah besimin në vete dhe në ty. Më duhet të të sjell deri në fund me qëllim që një ditë, kur të rritesh të bëhesh dikush që nuk i ngjan as priftit që bërtiste në ëndërr, as mikeshës sime dhe dr. H.B.Munsonit të saj, as policëve që ia lidhnin duart gjyshes. Ai i pari të konsideron pronë të Zotit, ajo e dyta të konsideron pronë të nënës, i treti pronë të Shtetit. Ti nuk i takon as Zotit, as Shtetit, as mua. I takon vetvetes dhe pikë. Në fund të fundit ti e more inisiativën, kurse unë gabova, kur mendoja që të ta imponoj zgjidhjen. Duke të bartur në bark unë vetëm po i nënshtrohem urdhërit, të cilin ma dhe kur u ndez shkëndija jote e jetës. Nuk zgjodha asgjë vetëm iu binda urdhërit. Në mes meje dhe teje sakrifica e mundshme nuk je ti, foshnja ime: ajo jam unë. Vallë, a nuk është pikërisht kjo që dëshiron të ma thuash, kur po përpëlitesh si lugat në trupin tim? A nuk është pikërisht kjo që dëshiron ta pohosh, kur nxit në mua krupë? Po ndihem keq. Më është ënjtur një këmbë. Do të ishte e tmerrshme sikur të hiqja dorë nga udhëtimi tashmë i përgatitur. Më duket se punëdhënësi im e kuptoi këtë. Sot gati me një zë kërcënues më pyeti “a do të mund ta bëj këtë” dhe shtoi se e dëshiron këtë nga zemra. Është fjala për një plan, për një punë të rëndësishme për mua. Për atë ajo punë është me rëndësi të madhe, por edhe për mua. Sikur të mos mund të shkoj… Gjithsesi do të shkoj. Vallë, a nuk tha mjeku që shtatëzënia nuk është sëmundje, por një gjendje natyrore, prandaj duhet të punoj edhe më tutje ato që i kam bërë deri tani. Ti nuk do të më tradhtosh.