Gruaja nuk ka emër

Duygu Asena (Dujgu Asena), e lindur më 1946 në Stamboll, është njëra ndër shkrimtaret më të njohura të letërsisë bashkëkohore turke. Ka diplomuar në degën e Pedagogjisë, në Fakultetin e Arteve të Universitetit të Stambollit. Punën e saj si gazetare kolumniste e filloi në gazetën “Hürriyet” e më pas u bë editore në Entin Botues “Gelisim”, si dhe drejtoi një mori revistash.
Asena, tash është drejtuese e revistave “Kim” dhe “Negatif”, të cilat bëjnë pjesë në grupin e botimeve të “Milliyet”-it dhe njëkohësisht është edhe gazetare kolumiste e gazetës së përditshme “Milliyet”, si dhe përgatit programe në kanalin televiziv shtetëror “TRT-2”.
Në vitin 1987 u botua libri i parë i Asenas, “Gruaja nuk ka emër”, i cili u shndërrua në “ngjarje” në Turqi, për shkak të tematikës dhe stilit të të shkruarit. Ky libër për të cilin u fol shumë, por që njëkohësisht edhe u lexua shumë, u ribotua 52 herë (secili botim shtypet në 3000 ekzemplarë), me çka i theu të gjitha rekordet e shitjes. Më vonë, sipas këtij libri u xhirua edhe një film. “Gruaja nuk ka emër”, u përkthye në gjuhën holandeze, gjermane dhe greke. Në Gjermani dhe në Greqi libri u ribotua nga dy herë. Libri i dytë i Asenas “Në të vërtet nuk ka as dashuri” është vazhdim i librit të saj të parë. Ky libër u ribotua 35 herë brenda vitit. Libri i tretë “Heronjtë çdo herë janë meshkuj”, i përbërë nga tregime të shkurtëra u ribotua 16 herë. Gjithashtu, edhe libri “Asgjë nuk ka ndërruar”, i po kësaj autoreje i theu rekordet e shitjes.
Libri i fundit i shkrimtares së njohur turke, “Në pasqyrë kishte dashuri” u botua në tetor të vitit 1997, dhe deri në janar të vitit 1998 e përjetoi ribotimin e dhjetë. Libri i pestë i Asenas nuk zbret nga kreu i listës së librave më të lexuar në Turqi.

(Fragment romani)

Gyrkani me mua as nuk bisedon, as nuk m’i tregon hallet, për asgjë nuk më pyet. Gyrkani as që më kritikon e as që hidhërohet në mua. Çka mendon, çka ndjen, e ç’kërkon? Nuk di. Por, unë Atë e kritikoj, Atij i hidhërohem, me Të dëshiroj t’i ndaj brengat. Thuase nuk kemi për çka të flasim më. Po mirë, përpara për çka flisnim ne? Si i afroheshim njëri-tjetrit? Si e donim njëri-tjetrin?
Asgjë, ama asgjë nuk po më kujtohet.
Gyrkani vetëm dëshiron që të jetë bashkë me mua. Nuk dëshiron të ndahet nga unë. Unë kam fat që ai nuk ishte një bashkëshort që më ka rrahur, qortuar apo prerë. Së paku të reagonte njëherë. Çka ndiej unë, çka përjetoj… Pse më nuk e dua Atë. A thua nuk brengoset aspak? A janë të gjithë meshkujt kështu, pa ndjenja? Apo, vetëm Ai është i tillë, vetëm Ai?
Natë. Si çdoherë, me shpinë të kthyer, jam mbledhur kruspull në këndin e shtratit tim, në pjesën që më takon vetëm mua. Frikësohem, madje të marr frymë, me qëllim që të mos e kuptojë ai që ende s’kam fjetur. Më afrohet pas shpinës, njërën dorë ma fut nën qafë, tjetrën mbi mua. Mundohet të më ledhatojë e të më zhveshë. Mundohet vetëm e vetëm të jetë i bashkuar me mua. Jo të bëjmë dashuri.
Pas dhjetë minutash, ai, me shpinë të kthyer, sa duket po fillon të flerë.
Zemra hop më bën.
Ndoshta do të më shtrëngojë fort. Fjalët e bukura në vesh do të m’i pëshpërisë. Ngadalë e ngadalë dhe gjatë e gjatë do të më ledhatojë. Do të më pyes se a jam e lumtur, a kam dëshirë, apo nuk kam. Ndoshta, asgjë nuk do të bëjë. Vetëm do të më përqafojë…do të më puthë, të më ledhatojë!
Më përqafon. Këtë duhet ta bëjë. Pa përqafuar nuk bëhet ajo që do. Bëhem si gur. Nuk kam asnjë ndjenjë, as brenda e as jashtë nuk ndiej asgjë. Me shpinë të kthyer, as që jam duke bërë ndonjë lëvizje. Nga sytë, si litarë më rrjedhin lotët. Jam bërë gur. Lotët rrjedhin, rrjedhin. Lotët rrjedhin, rrjedhin. Sytë shteren.
Gyrkani, madje, paska fjetur.
Duke e mbajtur veten që të mos dënes. Duke u munduar që të mos dridhem, më ishin futur thonjtë në pëllëmbë. E ngurtësuar, prej gishtërinjve të këmbës e deri te tëmthat e kokës. Mendoj. Mendoj për vitet e para të kaluara me të. Ledhatimet e para. Asgjë, asgjë fare nuk po më kujtohet. A thua, atëherë nga sytë e mi, lotët e derdhur ishin lot gëzimi? Asnjë minutë nuk po më kujtohet.
Ky është fundi, as që e kam ndër mend ta kaloj edhe një natë të këtillë. Edhe nëse mua askush më nuk më respekton, unë nuk duhet ta humb respektin ndaj vetvetes!
Zotëri Faruku më ftoi në zyrën e tij. Shkova. Duket mjaft i tronditur. Nervoz dhe i zbehtë.
“Fatkeqësisht, nuk i përballova presionet që më erdhën nga rrethi, çdokush ka kuptuar për marrëdhëniet tua me Mehmetin. Këtu më nuk mund të punosh. Unë nuk mund të bëj asgjë”, më tha. Secili në vendin tim të punës qenka kundër meje, Yzxhani, Shermini dhe nuk dëshiruakan më që të jenë me mua nën një kulm.
Zemra më dridhet.
Ashtu, një dridhje. Një dridhje e vogël.
Dhe kaq e asgjë tjetër.
Do të thotë, Shermini, për këtë arsye ditëve të fundit mërrolej para meje, për arsye se nuk dëshiruaka që të jetojë nën një kulm me mua. Edhe Yzxhani, edhe ai, edhe ajo. Do të thotë, as zotëri Faruku nuk paska se çka të bëjë.
“Ju e dini, si të doni”, i thashë. U ngrita, ia zgjata dorën. Në zemër, vetëm një dridhje.
“A ke diçka për të thënë?”, më tha, mu si gjykatësi kur të pyet për fjalën e fundit.
“Jo”, i thashë. “Po të më përjashtonit nga puna, për shkak të gabimeve të bëra në punë, do të mbrohesha dhe shumëçka do të flisja. Tash nuk kam se çka të flas”, i thashë. Dola.
Shermini nuk po duket andejpari, sekretareshës i paska thënë që sa më parë t’i marrë plaçkat dhe të dalë. Teomani erdhi. “Teoman, çdokë e kuptova, por çka po ndodh me Sherminin. Nuk kam ditur se rregullat e saj morale qenkan aq të ashpra”, i thashë. Teomani u mat e u ç’mat. “Ajo, duke t’i rrëfyer të gjitha fshehtësitë, edhe ti i paske rrëfyer asaj për Mehmetin, prandaj qenka hidhëruar shumë”, tha. Edhe një dridhje. Një dridhje e vogël. Kjo qenka arsyeja? Kjo qenka arsyeja për mosndodhjen e Sherminit këtu dhe për kërkesën e saj që sa më parë të shkojë? Pse gruaja – gruas t’i jetë armik?
Teomani e ka buzën në vaj.
“Të lumtë Teoman, je pranë dhe po i flet një personi që e ka përjashtuar nga puna zotëri Faruku. Çfarë guximi, hallall të qoftë”.
“Je mendjemprehtë. Me ty nuk luftuan, u treguan të dobët, të xhelozuan, u munduan, ti mbete e tillë, ashtu si je. Mbase nuk duhej të ishe kaq mendjemprehtë?”
Këtë herë, zemra nuk m’u dridh aspak.
“Teoman, lamtumirë, më kërko!”
Në dorë i kam dy çanta me plaçka. Po hip në automobil. Hajt lamtumirë puna ime e dashur, vendi im aq dashur i punës, ku e derdha tërë atë mund! Hajt lamtumirë!
Qenkam e mprehtë, sikur të mos isha aq e mprehtë. Sikur të mos kisha pasur asnjë ambicje në punë, asnjë mund. Sikur të mos e kisha merituar tavolinën e drejtorit dhe sikur në të të ulej Yzxhani. Sikur të koketoja me zotëri Farukun, edhe pa ma dashur shpirti aspak. Edhe pse më pëlqente Mehmeti, kësaj punë të mos ia kisha filluar fare… Apo, të isha takuar me Mehmetin, por disi fshehtas dhe pa hetuar askush, qejfet e mia t’i shikoja. Edhe pa dashur Gyrkani, sikur ta vazhdoja jetën me të, në mesin e njerëzve të zgjedhur me fytyrën time të bukur dhe të qeshur të shtiresha se jam e lumtur. Pa e dashur Gyrkanin, sikur të hyja në një shtrat me të dhe duke i shtrënguar dhëmbët të bëja dashuri me të. Sikur ta përqafoja njëherë e pastaj t’i vëja unazat e diamantit, si dhe qaforet e arta të mbuluar me diamantë që m’i ka blerë ai. Të shtiresha sikur jam e lumtur. Dhe çdo gjë të bëja “sikur”. Nuk do të isha mendjemprehtë. A nuk bëra. Herë – herë, edhe unë, a nuk u bëra kinse jam e lumtur, kinse kam të drejtë, kinse jam e guximshme, kinse jam e dashuruar, kinse jam e kënaqur?
Më nuk kam fuqi që të shtirem.
Në shtëpi, po i fus disa plaçka në çantën time të vogël, trastat e najlonit i kam në dorë. Gyrkanit jam duke ia shkruar një pusullë. “Gyrkan, unë tashmë po shkoj, i mora disa plaçka të miat, sërish do të vij t’i marrë edhe disa gjëra, të cilat mua më takojnë, rrobat, ndërresat të cilat i kam blerë me paratë e mia dhe do të shkojë. Lamtumirë!”
Hyj në veturë. Si të më jepet rasti i parë, gjysmën e parave të kësaj veture do t’ia paguaj atij. Nuk kemi më veturë, por unë kam veturë. Edhe një dridhje e vogël në zemër.
Vetura ime më kishte çuar në shtëpi të Mehmetit. Paskam qëndruar para derës. Paskam trokitur në derë. Gruaja e Mehmetit e paska hapur derën. E paskam përqafuar atë dhe duke qajtur i paskam thënë: “Dola nga shtëpia, dola nga puna”. Edhe ajo paska qajtur. “Mos u shqetëso”, më paska thënë, “këta njerëz, shumë mirë dinë të gjykojnë, por aspak nuk dinë të mendojnë, mos u shqetëso, mos u shqetëso”, më paska thënë. Më paska dhënë një tabletë për qetësim, më paska përgatitur një çorbë, të cilën e paskam pirë. Çdo herë, “Mos u shqetëso!”, më paska thënë. “Këta njerëz, as nuk jetojnë e as nuk të lënë të jetosh. Dëshirojnë të na shtypin, të na vrasin, ne jemi femra, duhet të jemi të shtypura, duhet të jemi të pafuqishme, duhet t’u përshtatemi atyre – nëse nuk u përshtatemi, ata hidhërohen, rrahin, prejnë, mos u shqetëso, çdo gjë rregullohet”, më paska thënë.
“Lamtumirë, unë po shkoj!”, i pasakm thënë asaj. Paskam shkuar.
Gyrkani erdhi e më gjeti në shtëpi të motrës. Më paska sjellë lule. Sipas meje është dashur të më sjellë edhe një unazë diamanti, kjo është rruga më e sigurtë që ta kthesh gruan në shtëpi. Kështu e kanë mësuar atë. “Eja”, tha. “Çdo gjë mori fund”, më tha. “Fytyrën e ke të zbehur, dukesh e sëmurë”, më tha.
Nuk shkova. Fytyrën e ka të pashpirtë, të pakuptimtë, shikimet e ngrira. Ëndërrova që ta përqafoja atë, me të të shtrihesha e të flija. Por, tash atë nuk dua as ta prek, ta prek dikë që nuk e dëshiroj. Kurrë më nuk mund të jem bashkë me të. Unë nuk jam grua e keqe. Unë jam grua e mirë. Nuk shkova.
Mehmeti erdhi e më gjeti në shtëpi të motrës. Më paska sjellë lule. Ishte alarmant dhe i zbehur. “Çka do të bësh, çka do të bëjmë?”, më tha. Dëshirova ta përqafoja. Sikur ta përqafoja, ta vëja kokën mbi supin e tij, e ai të më ledhatonte. Jam aq e lodhur! “Eja të shkojmë te ne”, më tha. Shikimet i kishte të ngrohta, përplot dashuri, sytë e lagur, qajti e qajti. Rruga për ta kthyer gruan në shtëpi do të thotë që ta shikosh atë me dashuri duke i thënë “të shkojmë te ne”, edhe atë kështu e paskan mësuar. Por, që në vend të fjalës “te ne”, kanë harruar që duhet të thuhet “te unë”.
“Te ju nuk mund të vij”, i thashë. Nuk shkova.
Te komisionari po heq të zitë e ullirit. Që të mos dukem e shtypur para tij, jam duke e përdorur tërë forcën time.
“A do të jetoni vetëm?”
“Po, tash për tash do të jetoj vetëm”.
“Çka do të thotë tash për tash, me siguri se do të martoheni, jeni e fejuar, apo jo?”
“Natyrisht”.
“Mos thuani natyrisht – pronarët e shtëpive te të cilët do t’ju dërgoj kërkojnë femra të ndershme e të mbrojtura, së paku duhet të jeni e fejuar, po qe se do të martoheni…”
“Po, natyrisht se do të martohem, pse jo”.
“Mirë, mirë martohuni. Sa para fitoni?”
“Me siguri se jeni e punësuar, sa e keni rrogën?”
“Rrogën e kam të mirë”.
“Ku punoni?”
“Në një vend pune, rrogën e kam të mirë”.
“Qiranë, mund ta paguani në ditën e caktuar, apo jo?”
“Paguaj, por e dini, unë nuk dëshiroj një shtëpi shumë të shtrenjtë”.
“Jo, xhanëm, unë juve nuk do t’ju çoj në ndonjë shtëpi të shtrenjtë, por nëse ata e kërkojnë ndonjë letër nga vendi yt i punës”.
“Ju njëherë më çoni në shtëpi, e unë lidhur me këto bisedoj me pronarin e shtëpisë”.
“Ata, çdo punë na e lënë neve. Shiko, është një banesë për të cilën nuk ka nevojë të paguhet kapari apo depoziti, pronare është një teze plakë”.
Po e marr këtë banesë. Tezja plakë mua më do shumë, menjëherë po u beson fjalëve të mia se së shpejti do të martohem, se jam e punësuar, dhe ma jep banesën.
Riparuesit, shitoret e pjesëve rezervë të automobilave, vendi për pazar, kafenetë. Në mesin e tyre e zura një banesë me qira në katin e parë. Ngjyra e mureve qenka shlyer ngapak, por ani. Nuk paska, madje asnjë dollap. Edhe banjoja qenka me kurnë. Le të jetë. Sa më shpejt duhet ta fus kokën në këtë banesë.
Te Mehmeti po e ndërruakan dhomën e fëmijëve. Mehmeti po ma jep shtratin dhe dollapin e vjetër të fëmijës së tij. Edhe prej motrës do t’i marrë dy shezlongë. Ata, duke qëndruar në ballkon qenkan vjetëruar dhe janë lënë anash diku. Ani, kur t’i mbështjell ato me material të ri, do të duken si të reja. Do ta marrë një tavolinë të vogël për kuzhinë dhe dy karrige që hapen e mbyllen, kushtojnë shumë lirë… Në dhomën e fjetjes, nga njëri skaj, në skajin tjetër, po e vë një litar, sepse dollapi i fëmijës nuk i zë gjithë ato rroba. Rrobat po i shtrij. Motra po m’i qep perdet nga një material amerikan, të matura sipas madhësisë së dritareve, në të dyja anët ngapak të kthyera, dhe ja ku i ke perdet. Nilaji po ma jep një lule, Gyli hekurin e saj të vjetër, Fygeni një mbulesë për tavolinë. Kam edhe posterë. Ja shtëpia ime, shtëpia ime e bukur.
Nata e parë në shtëpinë time. Askë nuk e ftova, dhe nuk iu përgjigja ftesës së askujt. Nuk më zë vendi-vend. Shtëpinë time aq shumë e dua, aq shumë më pëlqen. Mirë që i ngjyrosa me ngjyrë të kuqe dollapët e kuzhinës – sa të bukura janë bërë. Çdo anë po shkëlqen. Shëtis nëpër dhoma. Zatën, vetëm dy dhoma janë, njëra prej tyre është e zbrazët. Natyrisht, është edhe salloni. Vetëm diçka më mungon. Mbi këtë poç elektrik po të vëja një llampë, po ta vëja një shall përsipër, athua si do të dukej?. Po ta vëja një fener prej letre? Po, po poçat lakuriqe nuk duken bukur. Po të m’i kishte dhënë Gyrkani nga dhoma e ndejës ato llampa të murit, ato i kam blerë unë. Nejse, së shpejti do ta zgjidh edhe këtë problem. Unë e zgjidh.
Umuti ka fjetur në fund të këmbëve të mia. E shtrirë në shezlong po e lexoj librin, të cilin kaherë e kam lënë në gjysmë. Thua se pranë detit je tërhequr nën hije dhe po e lexon librin. (Dikur nëpër hotelet luksoze tërhiqesha diku në hije dhe lexoja libra. Shokët e Gyrkanit bënin shaka me mua, duke më thënë, ujku i librit, aman lexo, lexo, në atë kuptim se jam grua “asociale”). Pse të më duket thua se jam pranë detit, kur unë jam në shtëpi, në shtëpinë time jam. Jam me vetveten. Nëse dua fle, nëse dua lexoj në shtrat, nëse dua të fle me dritë të ndezur, ashtu fle, nëse nuk dua, e fik atë. Kur të cingërojë zilja e derës, nëse dua e hap, nëse nuk dua, nuk e hap. Nëse dua përgatis gjellën, nëse nuk dua, nuk e përgatis. Nëse ma don shpirti – ha, nëse jo – nuk ha. Nëse dua i var rrobet. Nëse jo, i hedh në dysheme. Nëse dua muzikë e lëshoj deri në kupë të qiellit, nëse nuk dua, radion as që e lëshoj, nuk e kam askë të cilit duhet t’i shërbej. Jam e lirë, unë jam e lirë. Çka t’më dojë shpirti, atë e bëj. Askush nuk mund të më qortojë për këtë.
Sjelljet e Gyrkanit nuk tregonin për dashurinë e tij ndaj meje. Ose, sjelljet e tij nuk ishin në masën e dashurisë së përcaktuar nga unë. Po të zhvilloheshin ngjarjet në kahe të kundërta – Ai të ishte Unë dhe Unë të isha Ai – Unë krejtësisht ndryshe do të sillesha me Të. Atë ditë që do të kisha kuptuar se çka po ndodh, ose Unë do të dilja nga shtëpia, ose Atë do ta përzija nga shtëpia.. Prej atij çasti, Atë nuk do ta prekja. Apo, do të bëja çmos që Ai të më dashuronte sërish. Atij do t’i thosha se e dua shumë, do ta kisha përqafuar, puthur, flokët do t’ia lëmoja..
Aq shumë u mundova e u mundova ta gjeja një avokat për hapjen e procedurës së shkurorëzimit tonë. Në fund, unë edhe avokatin e gjeta, e dërgova në shtëpi, gjeta zëvendës të plotfuqishëm..I gjeta dy dëshmitarë. Dëshmitarët dhe avokati shkuan në gjykim. Njëri prej dëshmitarëve u kthye, erdhi. “U shkurorëzuat”, më tha. “U shkurorëzuat. U shkurorëzuat. Do të thotë, ne u shkurorëzuam, unë u shkurorëzova.
Më unë nuk jam gruaja e askujt. Unë jam unë!”
Dola nga banesa, hipa në veturë. Shkova. Shkova. Shkova..
Dhe hyra në një shtypshkronjë. Porosita vizitkarta. Vetes. U thashë që në to të shkruajnë emrin tim, mbiemrin tim, si dhe adresën time.
“Shpejtë kryejeni këtë punë”, i thashë atij burrit. “Nesër të m’i bëni gati”.
Pastaj shkova në shtëpinë e tij. E hapi derën. Fytyrën e kishte të zbehur. A thua është i mërzitur? Deshi të më marrë ngryk. “A thua gruaja ime qenka kthyer në shtëpi”, më tha me një zë pak si në humor.
“A di çka – kurrë nuk më ke pëlqyer kur më ke thënë gruaja ime, çdo herë jam hidhëruar, këto dy fjalë, çdo herë më janë dukur si poshtëruese, përulëse. Por, tash po më duken komike. Sepse, prej tash, unë nuk jam më gruaja jote.”
Fytyra e tij thua se u zbeh edhe më shumë. Nuk besoi, “A u krye?”, më tha. (Pse, ti paske menduar se lojë paskan qenë krizat e mia, lotët, brengat, avokatët, dokumentat? Martesën, bashkëshortësinë, shëtitjet me gruan e stolisur për krahu, çdo gjë ama çdo ke menduar se është lojë, a?)
“U krye”, i thashë.
“Erdha t’i marr edhe nja dy – tri sende të miat dhe u krye, Gyrkan”, i thashë.
“Asnjë send nuk mund ta marrësh, nuk ke të drejtë për asnjë send. Ti je fajtore, do ta vuash dënimin. Ti je ajo e cila shkove dhe e braktise këtë shtëpi. Fajtorët shkojnë dhe asgjë nuk mund të marrin”.
Shkova në dhomën e fjetjes. Mbi tavolinën për tualet, diku ku mund të shihet mirë, po e vë kutinë ku gjenden unaza ime e fejesës prej diamanti, qaforja e artë me diamante, si dhe shumë e shumë gjëra të shkëlqyeshme. Mora vetëm qaforen time të vogël të zinxhirtë, të cilën vetë e kam blerë, çorapët, ndërresat, këpucët, disa fustane. Gyrkani qenka mbështetur në derë.
“Nuk mora asgjë që është e rëndësishme për ty. Nëse do, nuk i marr as këto. A di çka Gyrkan, këtë dije njëherë e përgjithmonë: Unë nuk jam fajtore dhe kurrë nuk isha. Dashurinë lëre mënjanë, por prej atij çasti kur ti fillove të mos më pëlqesh, dhe po ta vazhdoja në atë mënyrë jetën me ty, atëherë unë do të isha fajtore. Por, që atëherë mua askush nuk do të më fajësonte. I vetmi njeri që do të më fajësonte mua do të isha vetë unë.. Por, unë nuk do të mund të duroja të fajësohesha prej vetvetes. Gyrkan, unë kurrë nuk isha fajtore dhe as ndërmend nuk e kam ta fajësoj dikë. Ndoshta, nuk janë fajtore mijëra gra, të cilat janë të dënuara të jetojnë bashkë me burrat, të cilët nuk i duan. Ndoshta, edhe fajtoret kryesore janë ato. Nuk e di. Unë edhe nuk i njoh ato. Mirëpo, unë nuk isha fajtore. Këte kuptoje mirë dhe fute në kokë”.
E lashë atë.Ishte i mërzitur. Aspak nuk kam pasur dëshirë të mërzitet.
Po kërkoj punë. I shikoj të gjitha shpalljet e gazetave për vendet e punës që nuk kanë të bëjnë me profesionin tim. Në fushën e veprimtarisë sime, kushdo që të jetë, secili po flet për mua, mendoj se çdokush është duke e ditur se jam larguar nga puna për shkak të një faji turpërues. Bëj çmos që të mos takohem me kolegët e mi. Nuk kaloj më nëpër lagjen ku gjendej vendi im i punës. Një faj turpërues. Veprime, të cilat nuk i përkasin etikës së punës. Po të kisha emër, po të isha një biznesmen i njohur, do t’i kisha mbledhur të gjithë, do ta kisha mbajtur një brifing, ose do të jepja deklarata nëpër gazeta.
Unë nuk bëra asgjë turpëruese – unë u dashurova, çka bëra, bëra me zemër, nuk bëra asnjë faj që ka lidhje me punën. Udhëheqësit tanë meshkuj, fajet po i komentojnë ashtu siç po dëshirojnë, ata kanë të drejtë ta bëjnë të njëjtin faj, ndërsa ne jo. Ose, ajo që për ta është normale, kur të bjerë puna te ne, shndërrohet në faj. Nëpër vendet e punës ka një sërë njerëzish, të cilët hyjnë në marrëdhënie me njëri – tjetrin, por të larguara nga puna, fajtore, të fyera, të njollosura, çdo herë janë femrat. Vetëm vajzat robëresha, të cilat kanë marrëdhënie me padronët nuk largohen nga puna. Kush po vendos për këtë, kush po na gjykon neve. Kush ua dha të drejtën atyre që të na gjykojnë, fajësojnë, shkelin, shfrytëzojnë, të na largojnë nga puna, të na njollosin?
(Ne.)
Ah, zëri im i dashur i brendisë sime. A jemi ne? Kush ne?
(Ne, femrat.)
A bën kështu?
(Natyrisht bën, është bërë madje. Ti as nuk je duke e vërejtur, po kush janë ata që gjatë tërë jetën të rrijnë pingul përpara? Ti, madje pa vërejtur je duke luftuar. Mendo njëherë. Burrat. Baballarët, bacët, bashkëshortët, dashnorët, udhëheqësit, shefat, shokët. Ose jo, nuk bën thonë, ose ti je e trentë, je e keqe, ose eja, mos shko, ti nuk mundesh, mundohen që të ndikojnë në ty, ose grua e keqe, lavire, nuk je e virgjër duke thënë të gjykojnë, të njollosin. Dhe ne… Ja, ne, atyre ne po u japim leje për të gjitha këto.)
Pas muash të gjatë, pas shumë muash të gjatë, pas shpenzimit të atyre parave të mia në bankë, po vendos që t’i dal përpara çdokujt, me kokën e ngritur lart e bindur se nuk kam bërë faj dhe se nuk jam lavire. Më duhet të veproj kështu. Po mund t’i sjell numrat e zotëri Doanit, i cili një-dy e më thërret, më dërgon porosi, më pyet si jam, më fton në vendin e punës.
Duke hyrë në zyrën e zotëri Doanit dhe duke e mbyllur derën pas vetes, u bërë qull nga djersa. Në këtë vend të punës, njerëzit e profesionit tim, a thua çka po thonë për mua? Ja, kjo është gruaja, e cila është larguar nga puna, për shkak të një faji turpërues, e tash na paska ardhur këtu, grua pise, grua e keqe…
Qenkam qullur në djersë.
Zotëri Doani po ma shtrëngon dorën në mënyrë të zjarrtë. “Ku je vajzë, aq shumë porosi të dërgova, njeriu vjen një herë”.
Më vjen ta përqafoj zotëri Doanin me atë plënc të trashë, t’ia shtrëngoj ato faqe të kuqe.
“E dini, desha të pushoj pak”.
“E di, natyrisht, e di, e di edhe, se sa punëtore dhe sa e aftë që je.. Taman për ty është një vend i punës, nëse më thua se dëshiron edhe pak të pushosh, dije, se do të të të ikën ky rast”.
(Çka ndodh nëse i shtrëngoj faqet e kuqe të zotëri Doanit?)
“Nesër, nesër a mund të filloj?”
“Nesër fillo, eja të të shohim”.
Zotëri Doan, mos fol më asnjë fjalë. Hesht. Do të më bësh me vaj.

Përktheu: Burbuqe Rushiti